Læknablaðið - 15.03.2011, Blaðsíða 14

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
Mynd 4. Aldursstaðlað
nýgengi eistnakrabbameins
á hverja 100.000 karla á
Norðurlöndunum 2000-
2007. ísland er sýnt með
svörtum lit. Upplýsingar
fengnar úr heimild nr. 3.
leitt í svæfingu, þar sem eistað var fjarlægt ásamt
kólfi eistans. Farið var í gegnum náraskurð nema
í einu tilfelli þar sem eistað var fjarlægt í gegnum
skurð á pung. I öðru tilfelli var eista í kviðarholi
fjarlægt með kviðarholsspeglun. Aðgerðimar
tóku að meðaltali 44 mínútur (húð til húðar) (bil
20-100). 154 aðgerðanna var komið fyrir ígræði úr
sílikoni, en hjá tveimur varð að fjarlægja þau, hjá
öðmm vegna sýkingar og hjá hinum vegna verkja
sem raktir voru til örvefsstrengs.
I töflu I eru sýndar vefjagerðir æxlanna.
Þriðjungur E-SFK æxlanna voru blandæxli (33,0%)
og voru fósturvísisæxli (embryonal carcinoma)
og frumkímsæxli (teratoma) algengust, bæði í
blönduðu æxlunum (87,5 og 75,0%) og þeim sem
vom af einni vefjagerð (11,3 og 6,2%).
Meðalstærð æxlanna var 4,0 ± 2,1 cm, en
minnsta æxlið reyndist 0,7 cm og það stærsta 10,0
cm. Flvorki fannst marktækur munur á stærð né
vefjagerð á fyrra og seinna tímabili rannsóknar. í
12 æxlum greindist æðaíferð, þar af vom níu af
ekki-sáðfmmugerð (p=0,12).
Við greiningu hafði 21 sjúklingur meinvörp
og vom þau oftast staðsett í aftanskinueitlum,
eða hjá 19 þeirra. Enginn þessara sjúklinga
þurfti skurðaðgerð á aftskinurými við grein-
ingu en sjö sjúklingar með E-SFK (öll með
frumkímisæxlisþætti) fóm í slíka aðgerð síðar
Tafla III. Boden-Gibb stigun sjúklinga með eistnakrabbameini á Islandi frá 1970 til 2009.
Borin eru saman tímabilin 1970-1977, 1978-1999 og 2000-2009. Tölur Or fyrstu tveimur
tímabilunum eru fengnar úr heimild nr. 9. Gefinn er upp fjöldi og % fsviga.
1970-1977 1978-1999 2000-2009
Stig n (%) n (%) n (%)
I 12(52,2) 103(70,5) 76 (78,4)
IIA 5(21,7) 21 (14,4) 10(10,3)
IIB 2 (8,7) 10(6,8) 3 (3,1)
III 0(0) 4 (2,7) 1 (1.0)
IV 4(17,4) 8 (5,4) 7 (7,2)
Alls 23 (100) 146 (100) 97 (100)
vegna síðkominna eða illvígra eitilmeinvarpa.
Algengustu fjarmeinvörpin greindust í lungum,
eða átta talsins, og tveir sjúklingar greindust auk
lungnameinvarpa með heila- og lifrarmeinvörp.
Meinvörpin greindust í 17 tilfellum hjá sjúklingum
með E-SFK og í fjómm tilfellum af SFK (80,9 sbr.
19,1%, p=0,005). Enginn sjúklingur með SFK
greindist með fjarmeinvörp.
Æxlisvísar voru mældir hjá öllum nema
tveimur sjúklingum en þó vantaði upplýsingar
um LD hjá 28 (29,5%) þeirra. Fiækkun mældist hjá
54 (56,8%) sjúklingum og voru 16 með hreint SFK.
í töflu II er sýnd Boden-Gibb stigun sjúk-
linganna, bæði fyrir SFK og E-SFK. Fyrir allan
hópinn voru 78,4% sjúklinga á stigi I, 13,4% á
stigi II og 8,2% á stigum III-IV. SFK greindust á
marktækt lægri stigum samanborið við E-SFK
(91,7 sbr. 65,3% á stigi I; p=0,003).
Fimm ára heildarlífshorfur fyrir allan hóp-
inn voru 95,1% (mynd 3). Fjórir sjúklingar
létust á rannsóknartímabilinu, þar af tveir úr
eistnakrabbameini, sem í báðum tilfellum voru
af ekki-sáðfrumugerð. Báðir sjúklingarnir voru
komnir með meinvörp í lungu, heila og lifur
við greiningu. Hinir tveir létust af óskyldum
orsökum, annar úr kransæðasjúkdómi en hinn úr
ristilkrabbameini. Sjúkdómasértækar lífshorfur
mældust 97,8% fyrir allan hópinn, 100,0% á stigi
l-II og 75,0% á stigi III-IV (p=0,0001).
Umræða
Nýgengi eistnakrabbameins mældist 5,9 á hverja
100.000 karla á rannsóknartímabilinu, sem er
svipað og tvo áratugina þar á undan.9 Greinileg
aukning sást á áttunda og níunda áratugnum
(mynd 3) en 1990-1994 fór nýgengið hæst í
6,6/100.000 karla en hefur lítið breyst síðan.
Á mynd 4 sjást nýgengistölur frá hinum
Norðurlöndunum á árunum frá 2000 til 2007.
Nýgengi eistnakrabbameins á Island er svipað
og í Svíþjóð en í Noregi og Danmörku er
nýgengi hærra. Hér á landi og í Danmörku
hefur nýgengi sjúkdómsins haldist stöðugt en í
Svíþjóð og Noregi er sjúkdómurinn enn vaxandi.3
Nýgengi er einnig breytilegt á milli svæða,
til dæmis er sjúkdómurinn mun sjaldséðari í
S-Svíþjóð en hinum megin við Eyrarsundið á
Kaupmannarhafnarsvæðinu.3'15 Flest bendir því
til þess að umhverfisþættir og breytingar á lífsstíl
komi við sögu í meingerð eistnakrabbameins,
án þess þó að þessir þættir séu þekktir.6 í
þessari rannsókn komu þekktir áhættuþættir
eins og launeista og fjölskyldusaga sjaldan fyrir,
eða í 8% og 1% tilfella. I öðrum rannsóknum
hefur verið sýnt fram á vægi fjölskyldusögu
146 LÆKNAblaðið 2011/97