Læknablaðið - 15.03.2011, Qupperneq 49

UMRÆÐUR O G FRÉTTIR
BÖRN MEÐ ADHD
„Langflestir foreldrar eru
frekar tregir til að setja börn
sín á lyf," segja barna- og
unglingageðlæknarnir á
BUGL. Bertrand Lauth,
Gísli Baldursson, Dagbjört
Sigurðardóttir og Helgi
Garðar Garðarsson.
vitum að er til staðar. Einnig er búið að skera mikið
niður umönnunarbætur sem foreldrar langveikra
barna fengu áður frá Tryggingastofnun ríkisins.
I raun gæti maður sagt að sú birtingarmynd sem
umræðan um ADHD hefur tekið lýsi best þeim
skorti og því skipulagsleysi sem er í þjónustu við
böm og unglinga með geðraskanir. Einnig má
velta fyrir sér hvort hrein mismunun sé viðhöfð í
heilbrigðisþjónustu við börn með geðraskanir og
geðræna erfiðleika miðað við heilbrigðisþjónustu
vegna annarra sjúkdóma."
Ósanngjarn samanburður
„Það að meðhöndla bam með ADHD getur
skipt sköpum fyrir sjálfsmynd þess einstaklings
seinna meir, grundvöllurinn að geðheilbrigði
er lagður á uppvaxtarárunum. Skilyrðin sem
þessum bömum em sett innan skólakerfsins em
sjaldnast á þeirra forsendum. Þeirra einkenni
gera þeim erfiðara fyrir að takast á við ramma
skólastofunnar. Það er því miður eðli vanda
ADHD að bömin þurfa lyfjameðferð til að þau
geti stundað nám í skólanum. Þannig eru mjög
sterk tengsl milli lyfjanotkunar barna og viðveru
þeirra í skóla. Það er staðreynd að yfir helmingur
skólabarna sem þurfa lyfjameðferð við ADHD
notar ekki lyf yfir sumartímann. Einnig vitum
við í Ijósi fjölmargra rannsókna sem gerðar hafa
verið á ADHD að lyfin geta verið nauðsynleg
fyrir bam en óþörf á fullorðinsárum enda hættir
stór hluti bama að nota ADHD-lyf þegar þau
koma á framhaldsskólaaldur. Vissulega er hópur
fullorðinna svo illa haldinn af ADHD-einkennum
að þeim gengur illa að ná stjórn á sínu lífi. Þetta
fólk þarf meðferð og jafnvel lyf. Ekki má gleyma
þeim fylgiröskunum við ADHD sem oftast em
til staðar strax í bernsku, svo sem mótþróa,
hegðunarerfiðleikum, kvíða og þunglyndi. Þessar
raskanir fylgja oft upp á fullorðinsár ásamtbrotinni
sjálfsmynd. Þegar einstaklingar hafa verið greindir
seint eða ekki í bemsku, er ekki ólíklegt að þessi
einkenni séu ein af birtingarmyndum vandans á
fullorðinsámm. En spurningunni er ósvarað hvort
sá hópur fullorðinna sem í dag fær lyf við ADHD
þarf á þeim að halda í öllum tilvikum."
Þau segja að um ákveðna hluti verði að tala
tæpitungulaust. „Umræðan um misnotkun rítalíns
á rétt á sér vegna þess að vitað er að hluti þeirra
lyfja sem læknar ávísa er misnotaður. Við höfum
heyrt og séð algjörlega glórulausar ávísanir ritalíns
sem hafa engan læknisfræðilegan tilgang. Okkur
hættir til að afsaka slíka vitleysu með því að taka
hana undir verndarvæng faglegrar umræðu. Þetta
verður að stöðva og það erum við læknar sem
eigum að gera það. Það er ekki hægt að sætta sig
við að öll umræðan um svo alvarlegt mál sem
ADHD er, litist af þessu. Því miður hefur hún gert
það á undanförnum mánuðum. Samanburður
við önnur lönd um ávísun metýlfenídat-lyfja er
líka í mörgum tilfellum ósanngjarn þar sem ekki
er tekið tillit til annarra örvandi lyfja sem ávísað
er í sama tilgangi. Á íslandi er metýlfenídat
nánast eina lyfið í flokki örvandi lyfja sem ávísað
er. í Bandaríkjunum er meira en helmingur
örvandi lyfja sem ávísað er af öðrum toga en
metýlfenídat. Þetta er ekki tekið með í þeim
samanburði sem haldið hefur verið hvað mest á
lofti að undanförnu, meðal annars af landlækni
á málþinginu á Læknadögum. Ef gerður væri
raunhæfur samanburður á ávísun örvandi lyfja
stæðum við betur en þessar tölur gefa til kynna."
Læknamir á BUGL segja að nauðsynlegt
sé að íslensk stjórnvöld líti sér nær varðandi
stefnumörkun í málefnum barna og unglinga með
sérþarfir. Nærtækt væri til dæmis að líta til Noregs
þar sem sérstök áhersla hefur verið lögð á þennan
málaflokk með sértækum stuðningsúrræðum.
„Ef bam á í erfiðleikum í skólaumhverfi ber ekki
fyrst að skoða það sem heilbrigðisvandamál,
heldur mæta þörfum bamsins með nauðsynlegum
úrræðum. Það er skoðun okkar að slíkar aðgerðir
myndu draga markvisst úr lyfjanotkun."
LÆKNAblaðið 2011/97 181