Læknablaðið - 15.06.2011, Blaðsíða 16

Y F I R L I T
Miðlæg heilaslagæð Fremri tengislagæð
Mynd 1. Mynd sem sýnir algengustu staöina þar sem æöagúla er aö’finna.
Birt meö leyfi Elsevier.
80% æðagúlanna tengjast æðum í fremri heilablóðveitunni (anterior
circulation). Flestir eru á fremri tengislagæð (anterior communicating
artery), aftari tengislagæð (posterior communicating artery) eða
miðlægri heilaslagæð (tniddle cerebral artery). Um 20% gúla eru
staðsettir á æðum aftari blóðveitunnar (posterior circulation). Þar
eiga flestir sér upptök við greiningu (bifurcation) botnsæðarinnar
(ibasilar artery) eða við upptök aftari neðri litlaheilaslagæðar
(posterior inferior cerebellar artery) á hryggslagæðinni (vertebral artery.
Æðagúlar í heila eru ekki meðfæddir eins og áður var talið
heldur þróast þeir á lífsleiðinni.4 Óvíst er hve hratt þetta gerist
en vitneskja um náttúrulegan gang þeirra eykst jafnt og þétt með
auknum myndrannsóknum. Algengi æðagúls í almennu þýði er
nokkuð mismunandi eftir rannsóknum. Getur það verið á bilinu
2-7%.5,6 Æðagúlar í heila finnast hjá 1-6% fullorðinna í stórum
krufningarannsóknum.7
Helstu áhættuþættir fyrir innanskúmsblæðingu eru: háþrýst-
ingur, reykingar og óhófleg áfengisnotkun.8 Þessir áhættuþættir
eru taldir eiga hlut að máli í tveimur af hverjum þremur æða-
gúlsblæðingum. Ættgengir sjúkdómar eins og erfðaríkjandi blöðru-
nýru (autosomal polycystic kidney diseasé) eiga hlut að máli í aðeins
einu af hverjum tíu tilfellum.9 Hjá sjúklingum með ættarsögu
eru gúlarnir almennt stærri og fleiri og blæðingamar koma fyrr
Tafla II. Sýnir fimm ára áhættu á rofi gúls eftir stærð og staðsetningu.
Stærð Fremri heilablóðveita Aftari heilablóðveita
<7mm 0% 2,5%
7-12mm 2,6% 14,5%
13-24mm 14,5% 18,4%
25mm+ 40% 50%
Mynd 2. Dæmi um blæðingu í kringum miðheilann. Sjúklingur semfékk skyndilega
svæsinn höfuöverk og var einnig Ijósfælinn og hnakkastífur. Á myndinni sést innan-
skúmsblóö í millistoðahít (cistema interpeduncularis), heldur meira vinstra megin (ör). Hjá
þessum sjiíklingi var TS-æöamyndataka alveg eölileg.
fram á lífsleiðinni.1 Til eru fjölskyldur þar sem algengi æðagúla
er á milli 2,4% til 30%.10 Dæmi um slíkan ættgengan sjúkdóm
er ofannefndur blöðrunýrasjúkdómur.
Almennt er ekki vitað hvað kemur blæðingu af stað en líklegt
er að skyndileg hækkun blóðþrýstings geti skipt máli. Skörp
líkamleg áreynsla eins og samfarir eiga hlut að máli í 20% tilfella.1-
“•12 Flestar blæðingarnar eru þó ótengdar líkamlegri áreynslu.
Hætta á rofi eykst með vaxandi stærð og staðsetningu gúlsins
eins og má sjá í töflu II13 en hún sýnir blæðingaráhættu einstaklinga
sem fylgt var eftir í fimm ár. í þessari rannsókn blæddi enginn
sjúklingur sem var með æðagúl undir 7 mm að stærð í fremri
heilablóðveitunni. Því er gjarnan fylgst með æðagúlum af þeirri
stærð og beðið með aðgerð. Þó eru flestir æðagúlar sem blæða
litlir. Litlir æðagúlar eru algengastir. Því er stundum gerð aðgerð
á æðagúlum sem eru undir 7 mm og hafa ekki blætt. Er það
metið í hverju tilfelli fyrir sig.
Blæðing í kringum miðheilann
Sérstök tegund af SIB er þegar blæðing er staðsett í kringum
miðheilann (perimesencephalic) (mynd 2). Hér tekst yfirleitt ekki að
sýna fram á æðagúl með myndrannsókn. Orsök þessara blæðinga
er talin vera rof háræða eða bláæða í brúnni (pons), án þess
að það sé fyllilega vitað.1- 14 Þessir sjúklingar fá nánast aldrei
endurblæðingu og horfur eru afar góðar þó að æðasamdráttur
geti átt sér stað.1- 15 Hér kemur höfuðverkurinn hægar fram
en við æðagúlsrof (á mínútum frekar en sekúndum) og flestir
sjúklinganna eru við fulla meðvitund við komu á sjúkrahús.15
Vatnshöfuð er helsti fylgikvilli þessara blæðinga. Það stafar af
því að hítarnar (cisterns) í kringum miðheilann fyllast af blóði
og geta hindrað flæði heila- og mænuvökva.1-16
356 LÆKNAblaðió 2011/97