Læknablaðið - 15.06.2011, Blaðsíða 44

S I Ð F R Æ Ð I
Siðfræðitilfelli
Tilfelli
Guðrún er 86 ára gömul kona sem
lögð er inn á sjúkrahús vegna ört
vaxandi slappleika og mæði og hefur
lítið borðað undanfarnar vikur. Hún
hefur langvinnan lungnasjúkdóm
á lokastigi og Alzheimersjúkdóm.
Hún er einnig með beinþynningu
og gamalt samfallsbrot, slitgigt og
meðferð við háum blóðþrýstingi.
Engin afstaða hefur verið tekin
til lífslokameðferðar fyrir innlögn.
Hún fer í ítarlegar rannsóknir á
sjúkrahúsinu, myndgreiningar og
endurteknar blóðprufur, sem taka
mikinn tíma og taka verulega á hana.
Settur er upp vökvi og þvagleggur.
Einnig er sett á hana súrefnisgríma
þar sem mettun súrefnis í blóði er
lág. Hún deyr þremur sólarhringum
eftir innlögn. Ættingjar konunnar
lýsa yfir óánægju með meðferð
konunnar á sjúkrahúsinu og finnst
sem þeir læknar sem hana stunduðu
á þessum þremur sólarhringum
hafi ekki hlustað á óskir þeirra um
líknarmeðferð. Þeir lýsa því yfir að
síðustu stundirnar í lífi Guðrúnar hafi
verið henni kvalræði vegna sífelldra
blóðástungna, röntgenmyndatöku
og óþæginda vegna öndunargrímu.
Jafnframt segja þeir að Guðrún hafi
alla tíð verið frábitin læknum, lyfjum
þeirra og tólum.
Jón Eyjólfur Jónsson
öldrunarlæknir
Hugleiðingar
Stefán Hjörleifsson
heimilislæknir og siðfræðingur
„Ever tried. Everfailed. No matter. TryAgain.
Failagain. Fail better." Samuel Beckett
í lögum um réttindi sjúklinga (nr.
74/1997 með síðari breytingum)1 segir í
23. gr.: Lina skal þjáningar sjúklings eins
og þekking á hverjum tíma frekast leyfir.
Sjúklingur á rétt á að njóta stuðnings
fjölskyldu sinnar, ættmenna og vina meðan
á meðferð og dvöl stendur. Sjúklingur
og nánustu vandamenn hans eiga rétt á
að njóta andlegs, félagslegs og trúarlegs
stuðnings.
í 24. gr. segir: Dauðvona sjúklingur á
rétt á að deyja með reisn. Gefi dauðvona
sjúklingur ótvírætt til kynna að hann óski
ekki eftir meðferð sem lengir líf hans eða
tilraunum til endurlífgunar skal læknir
virða þá ákvörðun. Sé dauðvona sjúklingur
of veikur andlega eða líkamlega til þess
að geta tekið þátt í ákvörðun um meðferð
skal læknir leitast við að hafa samráð við
vandamenn sjúklitigs og samstarfsfólk sitt
áður en hann ákveður framhald eða lok
meðferðar.
Oft er erfitt að meta hvaða meðferðarmark-
mið er raunhæft hjá langveikum öldruðum
sem leggjast inn á sjúkrahús. í tilfellinu
sem að ofan greinir er undirliggjandi val
milli tvenns konar meðferðarmarkmiða.
Annars vegar að greina sjúkdóm sjúk-
lings og meðhöndla hann í þeirri von að
sjúklingurinn nái bata og fyrri getu. Hins
vegar að gera ráð fyrir að sjúklingurinn sé
óhjákvæmilega dauðvona og að markmið
meðferðar sé fyrst og fremst að gera lífs-
lok hans sem best fyrir hann og aðstand-
endur hans. Eftir því sem unnt er, ættu
lækning og líkn þó í mörgum tilfellum
að fara saman. Samkvæmt skilgreiningu
Alþjóðaheilbrigðisstofunarinnar (WHO) er
rétt að beita líknarmeðferð samhliða lækn-
andi meðferð allt frá greiningu langvinns
lífshótandi sjúkdóms.2 Líknarmeðferð fær
svo aukið vægi eftir því sem sjúkdómur
ágerist og nær dregur dauða.
Reynsla Islendingar og annarra þjóða
sýnir að vangreining á sjúkdómum og
getu aldraðra er algeng.3 í slíkum tilvik-
um er öldruðum ekki boðin meðferð
enda þótt hún gæti skilað þeim sam-
bærilegum árangri og þeim sem yngri
eru. Það getur þó einnig hent, eins og í
dæminu hér að ofan, að ekki sé gefinn
gaumur að ástandi sjúklings og óskum
hans eða aðstandenda ef hann getur
ekki talað sínu máli. Meðferðarmarkmið
eru því ekki sett í samhljómi við óskir
þeirra.
í dæminu að ofan virðist ljóst að
Guðrún á ekki að þurfa að þjást síðustu
dægrin. Hún á rétt á að henni sé líknað
og að hún fái að deyja með reisn.
Viljinn til að lækna Guðrúnu virðist
hins vegar hafa ráðið töluverðu um þá
meðferð sem henni var veitt, jafnvel á
kostnað líknarinnar. Gefum okkur að við
hefðum vitað að Guðnin myndi deyja
þremur dögum eftir innlögn. Hefði
það breytt afstöðu okkar? Við hefðum
vafalítið sett lífslokameðferð sem með-
ferðarmarkmið og hvorki tekið blóðpruf-
ur né lagt í myndgreiningar nema við
værum viss um að niðurstöðurnar gæfu
tækifæri til að bæta líðan Guðrúnar.
Brennandi spurning er því hvort hægt
sé að greina yfirvofandi andlát.
í nýlegum klínískum leiðbeiningum
um líknarmeðferð á Landspítala4 er
fjallað er um greiningu yfirvofandi and-
láts, en þar segir m.a.: „Allra síðustu
sólarhringa fyrir andlát eru ákveðin
Er ráðstefna framundan?
Alhliða skipulagning ráðstefna og funda
Engjateigur 5 1105 Reykjavík | 585-3900 | congress@congress.is | www.congress.is
conqress
■^REYKJAVÍK
384 LÆKNAblaðið 2011/97