Læknablaðið - 15.05.2013, Qupperneq 9

RITSTJÓRNARGREIN
Lyfjamál í brennidepli
Gerður
Gröndal
Gigtarlæknir á Landspítala
gerdurgr@landspitali. is
Einar S.
Björnsson
Meltingarlæknir á Landspítala
einarsb@landspitali. is
Lyfjakostnaður verður sífellt hærri á Vest-
urlöndum og líklega mun hann aukast sem
hlutfall af kostnaði við heilbrigðismál á
næstu árum. Lyfjanotkun hefur verið mikil
á Islandi og notkun nýrra lyfja verið með
því meira sem gerist. Þetta á þó alls ekki
við um öll lyf. Frá árinu 2001 hafa læknar á
íslandi sótt um til deildar lyfjamála á Land-
spítala og síðar Lyfjanefndar Landspítala
fyrir notkun á svokölluðum S-lyfjum sem
eru dýr og vandmeðfarin lyf. Leyfi eru gef-
in tímabundið og upplýsingar um árangur
meðferðar fengnar áður en áframhaldandi
leyfi er gefið. Þetta verklag tíðkast ekki í
nágrannalöndum okkar. Hérlendis hafa
S-lyf því verið notuð á mjög ábyrgan hátt.
Þessi lyf eru gríðarlega dýr, kostnaður við
þau var 5,4 milljarðar kr. árið 2012 og á fjár-
lögum 2013 er gert ráð fyrir 5,9 milljörðum
kr.
Árið 2011 skipaði velferðarráðuneytið
nefnd til þess að leita leiða til sparnaðar í
S-lyfjum. Niðurstaðan var að aðhaldi hafi
verið beitt til hins ýtrasta í mörg ár og ekki
væri unnt að ná sparnaði í þessum lyfja-
kostnaði nema með því að taka sjúklinga
af lyfjum og takmarka aðgang sjúklinga að
þessum lyfjum. Einu mögulegu sparnaðar-
leiðirnar sem nefndin benti á voru lækkun
kostnaðar í innkaupum og takmörkun
meðferðar. í skýrslunni segir: „Ákvörðun-
artaka af þessu tagi krefst stefnumótunar
af því tagi sem nefndin hefur ekki á sínu
færi að ljúka á stuttum tíma. Að því verki
þyrftu margir aðilar að koma, stjórnmála-
menn, samtök sjúklinga, læknar og annað
heilbrigðisstarfsfólk sem og siðfræðingar."
Þrátt fyrir efnahagshrunið er mikilvægt
að tryggja gæði heilbrigðisþjónustunnar og
sambærilega lyfjameðferð og í nágranna-
löndunum. I samkomulagi Sjúkratrygg-
inga íslands (SÍ) og Landspítala frá 1. júní
2011 var gert ráð fyrir að við upptöku nýrra
lyfja og gerð klínískra leiðbeininga yrði
miðað við að lyfið væri komið í notkun í
fjórum af fimm viðmiðunarlöndum, sem
eru Norðurlöndin og Bretland. Að mörgu
leyti eru þetta eðlilegar kröfur enda engin
sérstök ástæða til þess að ísland sé að prófa
ný og dýr lyf fyrst allra landa. Síðan varð sú
stefnubreyting yfirvalda 2012 að eingöngu
ætti að miða við leiðbeiningar National
Institute for Health and Care Excellence
(NICE) í Bretlandi varðandi meðferð með
S-lyfjum.
Á vegum NICE eru gerðar vandaðar
klínískar leiðbeiningar og kostnaðarábata-
greining sem sjálfsagt er að nota sér við mat
á nýjum lyfjum. Við ákveðna sjúkdóma, svo
sem krabbamein, er þó ekki sambærilegur
aðgangur að lyfjameðferð í Bretlandi og
á Norðurlöndunum. Það er samdóma álit
lyfjanefndar að meðferð og gæði heilbrigð-
isþjónustu eigi að vera sambærileg við það
sem gerist á Norðurlöndunum en ekki eigi
að miða við Bretland, enda árangur af til
dæmis krabbameinsmeðferð mun lakari
þar en hér og á hinum Norðurlöndunum.
Síðustu ár hefur upptaka nýrra lyfja,
þar með talið krabbameinslyfja, verið mjög
takmörkuð hér á landi. Ákveðin krabba-
meinslyf hafa því ekki verið aðgengileg
hér, þrátt fyrir að NICE hafi þegar fjallað
um þau og samþykkt notkun þeirra og þau
séu líka notuð á Norðurlöndum. Breskir
krabbameinssjúklingar hafa svo aðgang
að nýjum lyfjum í gegnum aðrar opinberar
leiðir, svo sem Cancer Drugs Fund (CDF)
sem settur var á laggirnar árið 2011. Einnig
hafa breskir sjúklingar aðgang að klínísk-
um lyfjarannsóknum en slíkt er ekki í boði
fyrir íslenska sjúklinga.
Mjög fá ný lyf hafa verið samþykkt til
greiðsluþátttöku af SÍ frá 2010, þrátt fyrir
ítrekaðar óskir þar um. í tillögum SÍ frá
1. nóvember 2011 var sett fram áætlun um
innleiðingu nýrra S-lyfja sem ekki hefur
gengið eftir. Þetta hefur leitt til þess að
sjúklingar á Islandi hafa ekki einu sinni
aðgang að þeirri meðferð sem mælt er með
í klínískum leiðbeiningum frá NICE. Ekki
er ljóst hvert hlutverk SÍ á að vera í þessu
samhengi. Hin faglega sérþekking sem er
nauðsynleg til að meta ábendingar þessara
dýru og nýju lyfja er meðal sérfræðinga á
Landspítala.
Það hefur nýlega komið í ljós að verð
á sumum dýrum lyfjum á íslandi er mun
hærra en á Norðurlöndunum. Nefna má
sem dæmi lyf við sortuæxli þar sem útboð
á Islandi gaf 2% afslátt en raunafsláttur í
Noregi var 20%. Ljóst er að bregðast þarf
við þessu, til dæmis með samvinnu um
innkaup með einu af Norðurlöndunum,
svo sem Noregi, en því miður fyrir íslenska
ríkið og skattgreiðendur torvelda sam-
keppnislög þess konar fyrirkomulag.
Við teljum mjög mikilvægt að við ís-
lendingar drögumst ekki aftur úr þeim
þjóðum sem við berum okkur saman við
hvað varðar lyfjameðferð. Það er þó engu
að síður mikilvægt að læknar sýni sam-
félagslega ábyrgð og fylgi klínískum leið-
beiningum við ávísun á dýr og vandmeð-
farin lyf.
Pharmaceutical expenditure - a burning issue
Einar S. Björnsson
Professor. Head of Gastroenterology and Hepatology
Landspítali University Hospital
101 Reykjavík
lceland
Gerdur Gröndal, MD PhD
Associate Professor in Clinical Rheumatology,
Department of Rheumatology and Center for Rheumatology
Research,
Landspítali University Hospital,
101 Reykjavík
lceland
LÆKNAblaðið 2013/99 233