Þjóðlíf - 01.01.1990, Qupperneq 10

INNLENT
Skólabörn eru skemur í skóla en foreldrar þeirra voru.
breytta verkskiptingu ríkis og sveitarfé-
laga.
En þó deilur séu um það innan stjórnar-
flokkanna hvort tíu ár séu of skammur
tími er vilji foreldra, skólafólks, nemenda,
sveitarstjórnarmanna og fulltrúa atvinnu-
lífsins að hraðað verði sem mest að gera
skóla landsins einsetna og lengja skóladag-
inn. Telja margir að tíu ár sé allt of langur
tími, - þörfin sé það brýn að leysa verði
málið nú þegar með þjóðarátaki. Og að
sögn margra viðmælenda Þjóðlífs kostar
slíkt þjóðarátak fyrst og fremst vilja.
Samkvæmt upplýsingum sem Þjóðlíf
hefur aflað sér hefur komið til tals innan
ráðuneytisins að skipuð verði nefnd með
fulltrúum allra stjórnmálaflokka um það
hvernig hægt verði að koma sem fyrst á
einsetnum og lengri skóla. Enn sem kom-
ið er hafa engar ákvarðanir verið teknar í
þessum efnum.
Þjóðlíf hefur áður (sept. 9.tbl.l989)
fjallað um einsetningu í skóla og þar kom
fram að tilraun í þessa veru yrði gerð í
Fossvogsskóla nú í haust. Því var m.a.
leitað álits skólastjóra og foreldra barna í
Fossvogsskólanum um reynsluna eins og
fram kemur í úttekt Þjóðlífs.
í landinu öllu eru um 216 skólar á
grunnskólastigi. Af þeim stafa um 40% í
níu mánuði, en hinir í 7 til 8 mánuði.
Nemendurnir eru um 42000 talsins og
kennarar um 3500. Víða um landið eru
skólarnir einsetnir, en í því efni er Reykja-
vík aftarlega á merinni.
Mönnum vex í augum gífurlegur kostn-
aður sem felst í byggingu skólahúsnæðis
sem til þyrfti í einsetningu skóla, þ.e. ef
menn gera sömu kröfur til slíks húsnæðis
og fram að þessu. En um þær kröfur eru
nú komnar fram efasemdir. Aslaug Brynj-
ólfsdóttir fræðslustjóri í Reykjavík bendir
t.d. á, að hægt sé með hagkvæmari hætti
að kenna í lausum kennslustofum. „Að
mínu mati er eytt allt of miklum pening-
um í óþarfa við byggingu skóla hér á
landi“.
Margir velta því einnig fyrir sér, að
miklar fjárfestingar liggja í ónotuðu skóla-
húsnæði að sumarlagi auk þess sem starfs-
menn skólanna eru á launum allt árið. Af
hverju er ekki unnið í skólunum á sumrin
og reynt að nýta húsnæðið og kostnaðinn
allan til einsetningar skólanna? — Skólaár-
ið er svo stutt út af rollunni, sem enn er
mjög valdamikil á íslandi, sagði kennari
nokkur í samtali við Þjóðlíf. Skólanum
lýkur vegna sauðburðar í maí og hefst aft-
ur að afloknum göngum eða svo gott sem.
Röksemdir um að börn hafi gott af því að
kynnast atvinnulífinu falla yfirleitt um
sjálft sig vegna þess að tiltölulega fá börn
eiga kost á slíkri vinnu.
áir trúa því í fljótu bragði að foreldrar
barna í grunnskólum hafi fengið
lengri kennslutíma í barnaskólunum en
börnin þeirra. Engu að síður er það svo að
síðastliðin ár hefur verið gengið á viðveru-
tíma barna jafnt og þétt. Árið 1960 var
viðvera barna í 1. til 8.bekk 10210 mínútur
á viku, 9600 árið 1977, 9400 árið 1984 og
samkvæmt upplýsingum menntamála-
ráðuneytisins er viðvera barna árið 1989
komin niður í 9080 mínútur á viku! At-
hyglivert er að á sama tímabili hafa orðið
verulegar þjóðfélagsbreytingar m.a.
þannig að um 1960 átti barnið á vísan að
róa á heimili sínu að afloknum skóladegi,
en á seinni árum hafa konur komið út á
hinn almenna vinnumarkað og ekkert for-
eldri til staðar á heimilinum fyrir börnin
að afloknum skóla.
Þó viðvera barna hafi styst á síðustu
árum all verulega, verður hið sama ekki
sagt um kennsluskyldu kennara. Kennar-
ar sem hófu störf uppúr 1970 voru með 36
stunda kennsluskyldu en í dag er 29
stunda kennsluskylda á viku. Á sama
tímabili hefur nemendum verið fækkað
verulega í bekkjum, sem skýrir að hluta til
þá þróun sem orðið hefur.
Það er margt sem bendir til þess að börn
á íslandi séu vanrækt. Hér á landi er t.d.
sögð hæsta slysatíðni barna í heimi. Og
Félagsmálastofnun Reykjavíkur hefur ár-
lega afskipti af um 1100 foreldrum 2000
barna undir 16 ára aldri.
Á þessu skólaári fá milli 2300 og 2400
börn sérkennslu eða 17—18% heildarnem-
endafjölda í Reykjavík. Flest þeirra eiga
við lestrarörðugleika að etja og um eitt
þúsund þeirra stríða auk þess við félagsleg
og tilfinningaleg vandkvæði samkvæmt
upplýsingum Arthúrs Morthens sér-
kennslufulltrúa hjá fræðslustjóra. Skól-
arnir fóru fam á um 6000 sérkennslu-
stundir en ráðuneyti menntamála veitti
heimild til 2900 stunda. Það er því hyl-
dýpisgjá milli þess sem nemendur þurfa í
grunnskólum Reykjavíkur að mati sér-
fræðinga og þess sem yfirvöld skammta
börnunum.
argir telja að íslenska samfélagið
vanvirði börn skipulega, því meira
sem þau eru yngri. Rekja megi skeytingar-
leysi stjórnvalda og sveitarfélaga gagvart
börnum bæði á forskólaaldri og grunn-
skólaaldri m.a. til þess að þau eigi sér fáa
talsmenn. Foreldrarnir bregðist. En það
bendir einnig ýmislegt til þess að þjóðin sé
að vakna gagnvart þessu máli. Vigdís
Finnbogadóttir forseti íslands vakti at-
hygli á þessu skeytingarleysi í nýársávarpi
sínu. Stofnuð hafa verið félög til að vekja
athygli á slæmum aðbúnaði barna bæði
skólabarna og barna á forskólaaldri. „ís-
lendingar sýna börnum nakið kæruleysi.
Við þurfum ekki endilega á formlegum
breytingum að halda með lögum, það er
innihaldið sem skiptir máli, við þurfum að
sýna börnum meiri ræktarsemi, skilning
og virðingu“, segir Arthúr Morthens.
0
10 ÞJÓÐLÍF