Þjóðlíf - 01.01.1990, Blaðsíða 46

AHRIFAMIK
Nýjar kenningar um stöðu
kvenna á söguöld
INGÓLFUR V. GÍSLASON
Á söguöld voru konur mun færri en karl-
ar á Islandi. Þrátt fyrir að konur væru
kúgaðar samkvæmt lögum, segja sög-
urnar að völd og áhrif kvenna hafi oft
verið mjög mikil. Fara sögurnar nær
raunveruleikanum en lögin frá þessum
tíma?
Hin mótsagnakennda staða íslenskra
kvenna á söguöld hefur lengi verið
fræðimönnum og leikmönnum umhugs-
unarefni. Hvernig getur á því staðið að
ímynd kvenna í fornbókmenntum er svo
ólík því sem ætla mætti af réttarreglum
þess samfélags sem þar er verið að lýsa?
Samkvæmt lögunum voru konur illilega
kúgaðar en í sögunum birtast margar kon-
ur sem sterkir og sjálfstæðir einstaklingar
sem í ríkum mæli stjórna sjálfar eigin lífl
(og annarra). Þýðir þessi mótsögn að sög-
unum er alls ekki treystandi eða voru lögin
lítið annað en ómerkur bókstafur?
í sextugasta hefti tímaritsins Scand-
inavian Studies gerir Carol J. Clover til-
raun til að útskýra mótsögnina. Að áliti
hennar er það alltof ódýr lausn vandans að
telja sögurnar hreinan skáldskap. Sé raun-
ar líka hreinn óþarfi að grípa til þess ráðs
þar eð unnt sé að skýra málið þannig að
bæði lögin og sögurnar teljist endurspegla
raunveruleikann. Mótsagnakennd staða
kvenna hafi stafað af því að ekki var jafn-
vægi í fjölda kvenna og karla. Karlmenn
hafi verið mun fleiri en konur. Til stuðn-
ings þessu þarf að hafa tvennt í huga. Ann-
ars vegar stöðu íslands sem jaðarsvæðis
(þ.e. tiltölulega nýnumið land) og hins
vegar þann sið að bera út börn.
Alþekkt er að barnaútburður tíðkaðist á
Norðurlöndum á söguöld og er barnaút-
burður eða barnadráp með einhverjum
hætti raunar mjög algeng aðferð til stýr-
ingar fjölskyldustærðar. Carol J. Clover
bendir á að yfirleitt eigi sér stað eitthvert
val á milli nýfæddra barna. Bækluð eða
lasburða börn hafi verið „eðlileg“ fórnar-
lömb en einnig hafi meybörnum verið
mun hættara en sveinum. Að deyða stúlk-
ur er útbreiddur siður og víða stundaður
enn þann dag í dag (Indland, Kína). Ein
MENNING
46 ÞJÓÐLÍF