Þjóðlíf - 01.01.1990, Blaðsíða 51

Þjóðlíf - 01.01.1990, Blaðsíða 51
Mætti hugsa sér að sveitarfélög fengju hluta af ágóða af sölu veiðileyfa eða réði sjálft sölu veiðileyfanna.. fiskistofnar, veiðarfæri, og félagslegt um- hverfi - ættu menn að geta lært sitthvað af reynslunni af þeim. Erlendis er dágóður hópur fræðimanna að kanna reynsluna af kvótakerfum og sölu veiðileyfa. Slíkar rannsóknir hafa m.a. beinst að því að kanna hvort stjórn- unarstefna í sjávarútvegi nær tilætluðum árangri og hvort hún hefur óvæntar hliðar- verkanir í för með sér. Ljóst er að þjóðfé- lagslegu áhrifin eru margþætt. Vanalega er það yfirlýst markmið veiðistjórnunar að auka arðsemi og tryggja viðhald fiski- stofna. En stundum markast veiðistefnan einnig af öðrum sjónarmiðum, sem síður er fjölyrt um. Það kann til dæmis að vaka fyrir fylgismönnum kvótakerfa, að hafa hömlur á samkeppni og standa vörð um hagsmuni ákveðins hóps sjómanna og út- gerðarmanna. í nýlegri rannsókn á úthlut- un veiðileyfa á Nýfundnalandi segir til dæmis að yfirlýstum hagrænum og vist- fræðilegum markmiðum hafi að nokkru leyti verið náð, en svo virðist sem það hafi verið dulið markmið að hygla sumum hagsmunahópum á kostnað annarra. Handhafar veiðileyfa hafi fengið umtals- verð forréttindi á silfurfati. Uthlutun veiðileyfa hafi haft í för með sér aukið misrétti og ný félagsleg skil. Hópur leyfis- hafa hafi orðið að þröngri valdaklíku, sem í auknum mæli hasli sér völl á pólitískum vettvangi. Veiðistefnan hafi því haft í för með sér róttækar breytingar á félagsskip- an heilla sjávarþorpa. Eins og kunnugt er, hafa svipaðar gagn- rýnisraddir heyrst hérlendis. Tvennt er það einkum, sem menn hafa beint athygl- inni að; annars vegar tengsl þéttbýlis og dreifbýlis, hins vegar tengsl ólíkra stétta eða þjóðfélagshópa. Hvað fyrra atriðið snertir, er því haldið fram að afli flytjist á milli byggða £ skjóli kvótakerfisins. Af- leiðingin sé sú, að sumar byggðir, einkum þær fjölmennari, dafna á meðan aðrar ramba á barmi gjaldþrots. Lauslegar kannanir gefa þó til kynna, enn sem kom- ið er að minnsta kosti, að flutningar afla- kvóta séu ekki í eina átt, að mynstrið sé flóknara en hér er gefið í skyn. Þeir sem hafa haldið byggðasjónarmiðinu á lofti leggja til að kvóti verði bundinn við byggðarlög í ríkara mæli en nú er. Hvað félagslegu skilin varðar, er bent á að með kvótakerfinu hafi ein mikilvægasta auð- lind þjóðarinnar verið falin fámennum forréttindahópi til einkaafnota. Smátt og smátt muni eignir í sjávarútvegi flytjast á færri hendur. Afleiðingin verði ný stétta- skipting og mun djúpstæðari en sú sem íslendingar eiga að venjast. í vaxandi mæli verði skilið á milli útgerðar og sjósóknar, milli fjármagns og vinnuafls. Skipstjórar og áhafnir þeirra verði ein- ungis launamenn í þjónustu þeirra stór- fyrirtækja sem eiga bátana og veiðileyfin. Þeir sem leggja áherslu á félagslegu skilin eru yfirleitt þeirrar skoðunar að ef íslend- ingar á annað borð halda sér við kvótakerfi eigi þeir að minnsta kosti að krefjast gjalds fyrir afnot af auðlindunum. í fljótu bragði eru framangreindar lausnir á stjórnunar- vandanum illsættanlegar; annars vegar byggðasjónarmiðið sem leggur áherslu á vöxt dreifbýlisins, og hins vegar leyfis- sölusjónarmiðið sem leggur áherslu á ágæti markaðarins og sameiginlegan eign- arrétt þjóðarinnar. Vel má þó vera að unnt sé að sætta þessi sjónarmið með einhverj- um hætti. Til að mynda mætti hugsa sér að sveitarfélögin fengju hluta af ágóðanum af sölu veiðileyfa til eigin afnota. Einnig mætti hugsa sér að sveitarfélagið réði sölu veiðileyfa og því væri í sjálfsvald sett hvort það léti markaðinn ráða eða önnur (félags- leg) sjónarmið. ft er það félagslega umhverfi, sem stjórnun fiskveiða miðast við, flókn- ara en svo að áhrif opinberra aðgerða verði auðveldlega ráðin fyrirfram. Ef við hins vegar leiðum ævinlega hjá okkur að velta vöngum yfir félagslegum afleiðingum fiskveiðistefnunnar, hlýtur hún að koma okkur í opna skjöldu. Ábyrg stjórnunar- stefna hlýtur því að gefa gaum að víðtæk- um afleiðingum veiðistefnunnar. Það er ekki sjálfgefið að félagslegu áhrifin séu nægjanleg ástæða til að vísa veiðistefnunni á bug. Það má vel vera að við komumst að ÞJÓÐLÍF 51
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Þjóðlíf

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðlíf
https://timarit.is/publication/1099

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.