Frjáls verslun - 01.10.2011, Síða 44

mark aður er líflegastur. Ódýrara er að búa
á afskekktum stöðum en þar er líka minna
í boði.
Það er óraunhæft að ætla að kaupa þar
sem vinnan er mest. Fjögurra herbergja
íbúð/raðhús í austurborg Óslóar er á tvær
og hálfa til þrjár milljónir norskar – það er
milli 50 og 60 milljónir íslenskar. Lán eru
reiknuð út frá tekjum og eigin fé. Bankarnir
sjá um greiðslumat. Lánið er ekki miðað
við verðmæti íbúðar heldur greiðslugetu
lántakanda.
ekki hlaupið í banka eftir láni
Skuldlaus hjón með tvö börn, annað í leik ­
skóla, og 600 þúsund norskar krónur í tekjur
á ári geta samkvæmt greiðslumati Den norske
bank fengið 1,1 milljón í húsnæð islán. Þau
þurfa þá að eiga minnst 1,4 milljónir norskra
króna – eða 28 milljónir íslenskra – skuld­
lausar til að fá yfirleitt lán fyrir þessu hús­
næði. Bankarnir eru strangir á að lána ekki
meira en sem nemur greiðslugetu á mánuði
Þetta er vonlaust dæmi fyrir þau Jón og
Gunnu. Í raun þýðir þetta að sárafáir heima­
menn komast inn á húsnæðismarkaðinn
án þess að eiga verulegt eigið fé eða hafa
þeim mun meiri tekjur. Ungt fólk í Noregi
treystir oftast á arf frá foreldrum til að
komast yfir sína fyrstu íbúð. Þetta húsa-
kaupadæmi gengur einfaldlega ekki upp
fyrir eignalaust fólk þótt það sé fullvinn­
andi.
leigumarkaður og barnagæsla
Þá er það leigumarkaðurinn. Þar er hægt að
komast inn án þess að fara í greiðslumat og
leigjandi getur lagt meira á sig en bankinn
vill gefa honum færi á. En húsaleiga er líka
há. Hundrað fermetra íbúð/raðhús í Ósló
er almennt á 15 þúsund norskar krónur á
nánuði; eða 307 þúsund krónur. Það er um
það bil tvöfalt á við leigu í Reykjavík. Hjón,
sem bæði eru í vinnu, ráða samt við þetta.
Af 39 þúsund norskum krónum í mán að­
ar tekjur heimilisins eru þar farnar 15 þús -
und norskar krónur. Þá eru eftir 24 þúsund
norskar.
Börnin þurfa sitt meðan foreldrarnir eru
í vinnunni. Eldra barnið er í skóla og á
skóladagheim ili. Dagheimilisvist fyrir börn
foreldra með þessar tekjur kostar 1.660
norsk ar krónur á mánuði. Það eru 33 þús­
und íslenskar.
Yngra barnið er á leikskóla. Það kost­ar 2.430 norskar krónur á mánuði, eða 50 þúsund íslenskar. Matur
er ekki innifalinn og börnin hafa með sér
nesti. Dagvist barn anna er útgjaldaliður
upp á fjögur þúsund norskar krónur. Að
þeim greiddum eru eftir 20 þúsund norskar
af mánaðartekjun um. Á móti kemur að
barnabætur eru hærri í Noregi en á Íslandi.
Með tveimur börnum fást 1.800 norskar
krónur og það er peningur sem ytra er oft
lagður í banka sem sparnaður barnanna.
Áhyggjur af hita
Upphitun er stór útgjaldaliður og hærri
en á Íslandi. Hætt er við að Jón og Guðrún
sakni fljótlega Orkuveitu Reykjavíkur, þrátt
fyrir gjaldskrárhækkanir. Þau þurfa líka
að venja sig við að hiti í húsum er almennt
umræðuefni fólks á meðal rétt eins og veðr­
ið á Íslandi.
Þetta er útgjaldaliður sem erfitt er að
reikna út í Noregi því fólk reynir að leysa
húshitun með ýmsu móti. T.d. með því að
komast yfir ódýran eldivið. Annars þarf
að kaupa rafmagn eða olíu. Olíuverð er
nokkuð stöðugt en rafmagnsverð sveiflast
mikið. Og það eru mörg sparnaðarráð í
gangi. Neytendablöð hafa reynt að reikna
þetta út. Algengt er að fólk borgi tvö þús ­
und norskar á mánuði í upphitun og raf ­
magn – um 40 þúsund íslenskar – og sumir
borga meira.
Þar fóru tvö þúsund norskar krónur til
viðbótar af mánaðartekjum og nú á heim­
ilið eftir 18 þúsund norskar á mánuði.
bíll eða strætó?
Margir útgjaldaliðir eru enn eftir. Þar á
meðal bíll. Bílar eru dýrir og bensín dýrt og
oft þarf að borga tolla á vegum. Í alvöru er
ráðlegast fyrir Jón og Guðrúnu að kaupa
ekki bíl og nota almenningssamgöngur,
sér staklega ef þau eru þegar búin að borga
all hátt verð fyrir húsnæði miðsvæðis.
Mánaðarkort kostar 590 norskar krónur,
1.180 fyrir þau bæði. Það eru 24 þúsund
íslenskar á mánuði í ferðakostnað.
Ef bíllinn verður fyrir valinu kostar hann 4.600 norskar krónur á mánuði. Þetta er byggt á útreikningum Félags
norskra bifreiða eigenda, sem miðar við
kaup á fimm ára gömlum bíl af hefðbund-
inni fjölskyldu stærð og meðalnotkun. Þar í
eru útgjöld eða kostnaður vegna afborgana,
verðrýrn unar og vaxta og bensínið er á 266
krónur íslensk ar lítrinn.
Ef bíllinn er valinn eru nú eftir 13.400
norskar til annarrar neyslu á mánuði.
Ef almenningssamgöngur eru látnar duga
– og það er kostur sem heimamenn velja
miklu oftar en Íslendingar – eru 16.800
norsk ar krónur eftir.
Það er afgangur
Nú er eftir að kaupa allt annað. Bankinn
segir að fjögurra manna fjölskylda þurfi 10
þúsund norskar krónur á mánuði í heim­
ilisútgjöld eins og mat og föt og svolitla
skemmtun þegar búið er að opna allan
glugga póstinn. Þetta er talan sem bankinn
leggur til grundvallar þegar greiðslugeta
heimilis er metin.
Auðvitað má deila um hvort það er raun ­
hæf tala. Sumir eyða minna, aðrir meira.
Verðlag er hærra en á Íslandi þannig að
mörgum bregður í brún þegar komið er í
matvörubúðirnar. Verðkönnun í lágverðs­
verslun sýnir það.
Í dæmi okkar um Jón og Guðrúnu eiga
þau nú þrjú til sex þúsund norskar krónur
eftir um mánaðamót, allt eftir því hvort
þau hafa verið sparsöm og neitað sér um
bíl eða önnur útgjöld. Það er einkum hægt
að spara við sig í ferðakostnaði og upphit­
un.
Hér er ekki heldur talinn með kostnaður­
inn við flutning. Fyrir kemur að væntanleg-
ur vinnuveitandi borgar flutninginn. Þetta
eru líka útgjöld sem aðeins eru greidd einu
sinni – ja nema Jóni og Guðrúnu leiðist og
þau flytji heim aftur.
Hagtölur sýna reyndar að Íslendingar
eru ekki sérlega gjarnir á að snúa heim.
„Römm er sú taug“ sagði skáldið og „fögur
er hlíðin“ var haft eftir hetjunni en þrátt
fyrir þjóðarstolt snúa ekki margir landar
aftur. Um langt árabil hefur verið halli á
flutningsjöfnuði íslensku þjóðarinnar gagn-
vart útlöndum.
„Í dæmi okkar um Jón
og Guðrúnu eiga þau
nú þrjú til sex þúsund
norskar krónur eftir
um mánaðamót, allt
eftir því hvort þau
hafa verið sparsöm og
neitað sér um bíl eða
önnur útgjöld. Það er
einkum hægt að spara
við sig í ferðakostnaði
og upphit un. “