Frjáls verslun - 01.10.2011, Side 90

90 FRJÁLS VERSLUN 8.- 9. TBL. 2011
12 stiga ferlið
– einkennin birtast löngu áður
en eginleg kulnun á sér stað
1. Þörf fyrir að sanna sig –
Byrjar gjarnan með miklum
metn aði. Þörfin fyrir að sanna
sig í starfi breyt ist svo smátt og
smátt í vægðarlausa staðfestu og
áráttu. Að sanna fyrir sjálfum sér
og öðrum að starfinu sé sinnt á
full kominn hátt.
2. Leggja harðar að sér – Til að
standa undir eigin væntingum
tekur fólk að sér fleiri verkefni,
það á erfiðara með að hleypa
öðrum að eða fela öðrum verk­
efni. Tilfinningin að maður sé
ómissandi gerir vart við sig.
3. Vanrækja eigin þarfir –
Vinnan tekur allan tíma og lítið
svigrúm er til að sinna öðru.
Aðr ir hlutir eins og það að sofa,
nærast eða verja tíma með fjöl­
skyldu og vinum mæta afgangi.
Þessar fórnir eiga að staðfesta
hversu hetjulega er unnið að því
að ná árangri.
4. Misskilningur – Fólk skynjar
að ekki er allt eins og það á
að vera en kemur ekki auga
á rót vandans. Að takast á við
vand ann krefst átaks og veldur
ótta. Oft gera fyrstu líkamlegu
einkenn in vart við sig á þessu
stigi.
5. Breytt gildismat – Félagsleg
tengsl minnka, ótti við ágrein­
ing og vanræksla á líkamlegum
þörfum breytir gildismatinu.
Forgangsröðun breytist og það
sem áður var mikilvægt, eins og
fjölskylda, vinir og áhugamál,
er algerlega vanrækt. Sjálfsmat
byggist einungis á frammistöðu í
vinnunni. Tilfinningalegur sljóleiki
gerir vart við sig.
6. Afneitun – Umburðarlyndi
þverr og fólk upplifir samstarfs­
fólk sem heimskt, latt, krefjandi
og óagað. Samskipti við aðra
verða nánast óbærileg. Bölsýni,
kaldhæðni og yfirgangur er
áberandi. Vaxandi vandamál
tengj ast tímaskorti og álagi
frem ur en breytingum sem hafa
orðið á þeim sjálfum.
7. Draga sig í hlé – Samskipti
og félagsleg tengsl eru í lág­
marki svo jaðrar við einangrun.
Stefnuleysi og vonleysi gerir
vart við sig. Fólk fyllist þráhyggju
varðandi vinnureglur og í engu
má víkja frá bókstafnum. Hætta
eykst á misnotkun áfengis og
lyfja.
8. Breytingar á hegðun –
Aðstandendur geta ekki lengur
horft fram hjá því að breytingar
hafa orðið á hegðun. Einstakling­
ar sem áður voru lífsglaðir og
einbeittir hafa orðið fórnarlömb
of mikils vinnuálags og eru nú
óttaslegnir, feimnir og sinnulausir.
Þeir upplifa sjálfa sig lítils virði.
9. Persónubreyting – Fólk
missir tengingu við sjálft sig og
tilfinningu fyrir eigin þörfum.
Það sér hvorki sjálft sig né aðra
í kringum sig sem mikilvægar
persónur sem eru einhvers virði.
Sjóndeildarhringurinn þrengist
og aðeins núið skiptir máli.
10. Tómleikatilfinning – Til að
yfirvinna sífellt vaxandi tóm ­
leika tilfinningu finnur fólk sér
stöð ugt ný viðfangsefni og
verk efni. Yfirdrifin kynhvöt, ofát
eða ofnotkun áfengis og lyfja eru
afleið ingarnar.
11. Þunglyndi – Á þessu stigi
er orðið vart við þunglyndi. Fólk
er uppgefið, útkeyrt af álagi og
upplifir sinnuleysi, vonleysi og
skortir alla trú á að framtíðin beri
eitthvað í skauti sér. Þunglyndis­
einkennin eru augljós og geta
verið ýmiskonar, hvort heldur
er sinnuleysi eða æsingur. Lífið
hefur glatað tilgangi sínum.
12. Kulnun – Sjálfsvígshugsanir
gera vart við sig hjá mörgum og
litið á það sem flóttaleið úr þess­
um aðstæðum, sem orðnar eru
óbærilegar. Aðeins örfáir grípa þó
til þeirra örþrifaráða. Fólk upp lifir
fullkomna uppgjöf andlega sem
líkamlega og þarfnast læknis­
aðstoðar.
að grípa í bremsuna
Þótt hægara sé sagt en gert
þá eru aðferðir til að fyrirbyggja
kulnun fremur einfaldar. Þrennt
er sagt skipta þar höfuðmáli;
Að hvílast, borða hollan mat
og hreyfa sig reglulega. Fyrir
þá sem upplifa sig hjálparvana
í miðjum vítahringnum skiptir
mestu máli að leita sér aðstoðar.
Finna þarf leiðir sem henta við ­
komandi til að tileinka sér breytt­
ar venjur sem auðvelda hvíld og
slökun. Fjölskylda og vinir geta
veitt ómetanlegan stuðning.
Oft er það þó ekki nægjanlegt.
En með aðstoð fagfólks má
vinna sig út úr vandanum á sex
mán uðum, ef hugur fylgir máli.
Hvernig er staðan hjá þér og
þínu fólki?
„Kulnun getur hent
bestu starfsmennina,
þá sem eru áhuga­
samir og eiga auðvelt
með að axla aukna
ábyrgð.“
„Tómleikatilfinning – Til að yfirvinna sífellt
vaxandi tóm leika tilfinningu finnur fólk sér
stöð ugt ný viðfangsefni og verk efni. Yfirdrifin
kynhvöt, ofát eða ofnot kun áfengis og lyfja
eru afleið ingarnar.“