Læknablaðið - 01.04.2014, Qupperneq 52

Andrés Kolbeinsson tók myndina sem
hér fylgir með árið 1958 á annarri af
tveimur skurðstofum Landspítalans. Fyrir
miðju einbeitir Friðrik Einarsson sér við
skurðaðgerð. Honum til hægri handar er
Árni Björnsson, síðar yfirlæknir lýtalækn-
ingadeildar, en á vinstri hönd er Grétar
Ólafsson, síðar yfirlæknir á hjarta- og
lungnaskurðdeild. Valtýr Bjarnason yfir-
læknir snýr baki í myndavélina en hann
var um þessar mundir eini sérmenntaði
svæfingalæknir spítalans. Þessir læknar
eru allir látnir. Ekki er kunnugt um nöfn
annarra sem sjást á myndinni. Yfir þessari
mynd er falleg birta og friður, næstum
helgi, þar sem lampinn fyrir ofan myndar
eins og geislabaug um þessa athöfn.
Á þessum árum var hvíti liturinn
ríkjandi á skurðstofum. Sloppar voru
hvítir, svo og húfur, andlitsmaskar og línið
sem dúkað var með umhverfis aðgerðar-
svæðið. Þetta var allt þvegið og dauð-
hreinsað og notað margsinnis því einnota
hlutir höfðu ekki rutt sér til rúms að ráði.
Sama er að segja um ýmislegt, svo sem
barkaslöngur sem notaðar voru við svæf-
ingar. Aðalsvæfingalyfið var eter.
Auk handverkfæra sinna höfðu skurð-
læknar sog- og rafmagnsbrennslutæki til
að létta sér störfin. Svæfingavélar voru
mjög einfaldar og tengdar stórum súr-
efnis- og glaðloftskútum sem skipta þurfti
út með ákveðnu millibili því súrefnislagnir
voru ekki um spítalann. Engir vaktarar
voru til og eina hjálpartækið við svæfingar
var blóðþrýstingsmælir á handlegg.
Loftræsting var í því fólgin að opnaður
var gluggi væri þungt loft eða heitt. Á
sumrin leituðu flugur stundum inn um
gluggann og var þá reynt að hafa hraðar
hendur til að drepa þær svo þær kæmust
ekki í aðgerðarsvæðið.
Friðrik var lengi ötull skurðlæknir á
handlækningadeild Landspítalans. Hann
stundaði framhalds- og sérfræðinám í
Danmörku á árunum 1937-1945 og var þar
öll heimsstyrjaldarárin. Á þessum árum
var sérhæfing innan skurðlækninganna
ekki eins mikil og síðar varð. Þurftu því
skurðlæknar að hafa á valdi sínu kunnáttu
til þess að gera aðgerðir á hinum ýmsu líf-
færum líkamans. Síðari árin lagði Friðrik
einkum stund á þvagfæraskurðlækningar.
Friðrik segir nokkuð frá sérfræðinám-
inu í æviminningum sínum Læknir í þrem
löndum. Danskir læknar höfðu margir
stundað sérfræðinám í Þýskalandi þar sem
prússneskur andi ríkti á spítölum og inn-
leiddu þeir svo þann sið í heimalandi sínu.
Þar var stéttaskipting mikil og yfirlæknar
margir ráðríkir og valdamiklir. Ef til vill
hefur þetta mótað hann að einhverju leyti
því mörgum þótti hann nokkuð formlegur
og stífur í framkomu og stundum höst-
ugur, svo sem á skurðstofum. Hann segir
að sér hafi ekki alltaf tekist að hemja skap
sitt en það hafi lagast er tímar liðu. Hann
ö l d U n G a d E i l d
Stjórn Öldungadeildar
Magnús B. Einarson formaður, Þórarinn
Sveinsson ritari, Hörður Alfreðsson gjaldkeri,
Guðmundur oddsson, Guðrún Agnarsdóttir.
Öldungaráð
jóhann Gunnar Þorbergsson, jón Hilmar
Alfreðsson, Kristín Guttormsson, Sigurður E.
Þorvaldsson, Tryggvi Ásmundsson, Valgarður
Egilsson.
Umsjón síðu
Páll Ásmundsson
Vefsíða: http://innri.lis.is/oldungadeild-li
Minnisstæðir
læknar
Friðrik Einarsson
(1909-2001)
Ólafur Jónsson
fyrrum yfirlæknir
svæfinga- og
gjörgæsludeildar
Borgarspítalans
Aðgerð á Landspítala 1958. Ljósm. Andrés Kolbeinsson. Eigandi Ljósmyndasafn Reykjavíkur.
252 LÆKNAblaðið 2014/100