Ægir - 01.03.2004, Blaðsíða 11

11
O R K U N Ý T I N G
Greinarhöfundar eru
Eva Yngvadóttir,
efnaverkfræðingur á
Rf, Sigurjón Arason,
efnaverkfræðingur á
Rf og Baldur Jónas-
son, dósent/svið-
stjóri véla- og iðnað-
artæknisviðs Tækni-
háskóla Íslands.
Árið 2002 notuðu Íslendingar
tæplega 860 þús. tonn af olíu
samkvæmt Orkuspárnefnd (1),
sem var 2,8% meiri notkun en
árið þar á undan. Þar af notuðu
fiskiskip um 250 þús tonn (sjá
mynd 1 sem sýnir olíunotkun Ís-
lendinga eftir atvinnugreinum
árið 2002).
Olíunotkun fiskiskipa er meðal
annars háð stærð og samsetningu
flotans, sóknarþunga og afla. Síð-
an 1996 hefur fiskiskipafloti Ís-
lendinga minnkað vegna þess að
útgerðir hafa leitast við að hag-
ræða í aflaheimildum og úthaldi.
Einnig hefur fjárfesting í nýjum
skipum og endurbætur á gömlum
minnkað á þessu tímabili. Ítar-
legar upplýsingar um eldsneytis-
notkun á árabilinu 1986 til 2002
má finna á vefsetri Orkuspár-
nefndar (www.orkuspa.is).
Brennsla á jarðefnaeldsneyti
leiðir til losunar á miklu magni af
gróðurhúsalofttegundinni koldí-
oxíð út í andrúmsloftið. Mynd 2
sýnir heildarlosun gróðurhúsa-
lofttegunda eftir atvinnugreinum
fyrir árið 2001 (2). Fiskiskip losa
um 20% af heildargróðurhúsa-
lofttegundum á Íslandi. Það er
því ljóst að mikill umhverfislegur
ávinningur er í því fólginn að
finna leiðir til að draga úr olíu-
notkun fiskiskipaflotans.
Miklar breytingar á flotanum
Miklar breytingar hafa verið á
samsetningu og stærð flotans á
síðustu árum. Fyrirtækin í sjávar-
útveginum hafa verið að samein-
ast og þannig hefur náðst meiri
hagræðing í atvinnugreininni.
Árið 2002 var þilskipaflotinn
187.500 brúttótonn að stærð og
heildarafl aðalvéla þeirra rúmlega
466.000 kW. Flotinn stækkaði
mikið á árunum 1970-1980, en
þá fjölgaði skuttogurum. Heldur
hefur flotinn minnkað á síðustu
árum og er sú þróun til komin
vegna þess að útgerðir hafa leitast
við að hagræða í aflaheimildum
og úthaldi. (http://www.fis-
heries.is). Í íslenska fiskiskipaflot-
anum voru árið 2002 um 1935
skip. Opnir fiskibátar voru 988,
vélskip voru 871 og togarar 76.
Af þessum 76 togurum voru 42
undir 1000 brúttótonnum að
stærð og 34 voru yfir 1000
brúttótonnum.
Árið 2000 lönduðu togarar um
45% af heildarverðmæti sjávarafl-
ans, opnir smábátar lönduðu 5%
aflans og önnur skip og bátar af
ýmsum stærðum lönduðu helm-
ingi aflans í krónum talið. Tog-
araflotinn landar um helmingi
botnfiskaflans og flatfiskaflans og
tæpum helmingi rækjuaflans.
(http://www.fisheries.is).
Árið 2002 nam olíukostnaður
um 12% af heildarútgjöldum við
útgerð frystitogara og um 14% af
rekstri ísfisktogara. Mynd 3 sýnir
skiptingu gjalda vegna rekstrar
frystitogara og ísfisktogara (3).
Verkefnið ORKUSPAR
Verkefnið ORKUSPAR var sam-
starfsverkefni nokkurra innlendra
og erlendra aðila sem hafði það
meginmarkmið að þróa hugbúnað
eða hermi, sem nýta mætti sem
hjálpartæki til að draga úr orku-
notkun skipa og fiskvinnslu.
Verkefnið var styrkt af SAVE-
áætlun Evrópusambandsins og
lauk 2003. Þátttakendur í verk-
efninu voru frá Noregi, Svíþjóð
og Íslandi. Þátttakendur frá Ís-
landi voru Rannsóknastofnun
fiskiðnaðarins, Tækniháskóli Ís-
lands, Orkustofnun, Grandi hf.
og Skipatækni, en auk þeirra kom
VER-skiparáðgjöf að verkefninu.
Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins
stýrði verkefninu. Í verkefninu
var þróaður hugbúnaður, ORKU-
SPAR-Orkuhermir, til að bæta
orkunýtingu og minnka um leið
kostnað og draga jafnframt úr
umhverfisáhrifum frá fiski- og
flutningaskipum og bolfisk-
vinnslu í landi. Hermirinn skipt-
ist í þrjá hluta:
USPAR - Orkuhermir fyrir
fiskiskip.
ORKUSPAR - Orkureiknir
fyrir flutningaskip.
ORKUSPAR - Orkureiknir
fyrir bolfiskvinnslu.
Hver hluti er sjálfstæður og
gefur upp orkunotkun við mis-
munandi aðgerðir og heildarorku-
notkun og sýnir jafnframt hvern-
ig best er að draga úr orkunotk-
uninni. ORKUSPAR er sérstak-
lega ætlaður stjórnendum fisk-
Orkuspar-Orkuhermir
Á undanförnum árum hafa umhverfismál orðið sífellt meira áberandi í
þjóðfélagsumræðunni. Á stórum ráðstefnum svo sem í Ríó 1992 og í
Kyoto 1995 komu þjóðir heims sér saman um sameiginleg markmið í
þessum málaflokki í framtíðinni. Eitt af markmiðum Kyoto ráðstefn-
unnar var m.a að minnka útstreymi.
Mynd 1. Olíunotkun Íslendinga eftir atvinnugreinum 1982-2002. (www.orkuspa.is).
Eva
Sigurjón
Baldur