Tímarit Máls og menningar - 01.04.1940, Page 49

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
43
arastélt til æðstu metorða í landstjóminni. Þessi nýríki,
horgaralegi embættisaðall mátti sín brátt mikils í ráðu-
neytum og embættum hins franska konungsvalds. En hinn
gamli aðall Frakklands, ríkur að ætt og óðulum, flykktist
lil Versala og lifði þar aðgerðalausu munaðarlífi, á sífelld-
um snöpum eftir bitlingum og konunglegum náðargjöf-
um. Lífsstarf bans var eingöngu í því falið að hirða tekj-
urar af búum sínum og leiguliðum. Tignarmenn kirkj-
unnar gengu sömuleiðis hinn breiða veg til hirðarinnar
og fólu staðgenglum sálusorgarastarfið.
Öldum saman hafði bið franska konungsvald staðfest
tilverurétt sinn með sögulegum sköpunarmætti. En eftir
því sem lengra leið á 18. öldina var það sýnt, að það gat
ekki lengur ráðið fram úr þeim viðfangsefnum, er sagan
lagði fyrir það til lausnar. I hinni köldu dýrð Versala
stirðnaði konungsvaldið ásamt kirkju sinni og aðli.
Hrun þess var óumflýjanlegt, og það tók með sér í
fallinu tvær höfuðstéttir liins gamla stjórnarfars, aðal
korðans og krossins.
II.
Skömmu fyrir byltinguna iiefur einn af ráðgjöfum
Loðvíks XVI., Calonne, lýst stjórnarástandi Frakklands
svo, að það væri ríki mjög sundurleitt að stjórnarfari,
„þar sem hinir mörgu tollmúrar innanlands einangra
þegna hins sama þjóðhöfðingja, þar sem sum liéröð
eru laus við álögur, er önnur verða að sligast undir,
þar sem ógerlegt er að framfylgja almennri meginreglu
eða koma fram sameiginlegum vilja. Það er þvi óhjá-
kvæmlega mjög ófullkomið riki með miklum misfell-
um. Engin von er til, að því verði stjórnað vel, eins
■og nú er ástatt.“
Hinn konunglegi ráðgjafi hefur með þessum orðum
talið upp noklcra berustu galla hins gamla stjórnarfars.
Stjórngæzla landsins var í höndum 34 háttsettra em-
hættismanna, intendenta, er skipaðir voru af mið-