Tímarit Máls og menningar - 01.04.1940, Page 55

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
49
félags okkar tíma, sem ekki liefur þekkt liina áfengu
hrifningu þessara manna, lætur sér finnast fátt um
þessa harnatrú borgarastéttarinnar. Hin lieiða hjartsýni
hennar er fyrir löngu rokin út í veður og vind. I timb-
urmönnum glejmiist venjulega hin stutta, en djúpa
gleði liófsins.
Franska heimspekin var byltingarsinnuð í öllu eðli
sínu, og þetta var játað jafnt af formælendum henn-
ar sem féndum, enda þótt enginn mætti sjá það fyrir,
livað upp mundi spretta af sæði hennar. Einveldissinn-
ar og kirkjunnar menn skoðuðu allt atferli hennar sem
margþætt samsæri, er teygði greinar sínar ofan frá bók-
menntasalónum hinnar auðugu borgarastéttar niður í
iirejrsi fátæklinganna. Og þetta var að því leyti rétt,
sem hinn nýi hugsunarliáttur var húinn að gagnsýra
hið franska þjóðfélag. Jafnvel sérréttindastéttin, leik
og lærð, hafði tekið sóttina. Svo ellihrum og ónýt var
franska yfirstéttin orðin, að hún gat ekki lengur fóðr-
að stéttarvöld sín með fræðilegum kenningum. Franska
heimspekin átti jafnvel sína áköfustu lesendur meðal
aðalsins. Hin andríku byltingarrit voru aðlinum góm-
sterkt krj'dd í öllum lifsleiðanum, sem var rangliverfa
lifsnautnar lians. Aðallinn danzaði og daðraði, kýmdi
að liáði heimspekinganna, siðlaus, guðlaus og skilnings-
laus á öllu því, er fram fór í kringum hann. Þegar
liann vaknaði til síðborinnar stéttarmeðvitundar, var
öxin þegar reidd til höggs að rótum hins gamla stjórn-
arfars.
III.
Á næstu árum fyrir byltinguna grúfðu þrútin óveð-
ursský vfir Frakklandi, er voru fvrirhoðar stórtíðind-
anna. Fjárhagskreppa þrengdi að landinu, í borgun-
um færðist atvinnuleysi í aukana með verkföllum og
einstaka uppreisnum hungraðrar alþýðu. Arið 1788 varð
uppskerubrestur víða um Frakkland og vegna þeirra
hafta, er voru á kornverzluninni, sultu mörg héruð heilu
4