Tímarit Máls og menningar - 01.05.1942, Blaðsíða 34

28
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
mikil skynsemis-dýrkun, og ekki nóg tillit tekið til sið-
gæðishliðar lífsins, en það var nú einu sinni ekki lians ætl-
un og eðli að fást við það efni.
Georg Brandes var víðlesinn niaður, sílesandi alla ævi
sína, siritandi, iðinn eins og maur eða býfluga og stál-
minnugur. Þekking hans á bókmenntum Evrópu, fornum
og nýjum, var óviðjafnanleg. Ilann var eins og vörður í
varðturni, horfandi út í heiminn á verði til þess að finna
eitllivað nýtt, lesandi allt, athugandi allt á sviði bókmennta.
í verkum Brandesar kennir margra grasa. Að flelta í rit-
um lians er eins og að horfa i Ivathasaritsagara, þ. e. a. s.
„sjó, sem tekur i sig straum sagnanna“, sagnasafn, sem
rann seinna inn i 1001 nótt að nokkru leyti. Það er ein-
mitt þessi gnægð verkanna,þetta nægtahorn andríkra liugs-
ana, sem valdið Iiefur mér méslum erfiðleikum, meðan
ég hef verið að skrifa þessa grein. Mig langaði til þess að
teyga þetta liorn að nýju og sökkva mér í lestur liðinna
ára, rifja upp minningar um eldhuga æskuáranna, endur-
lifa þær ungs manns stundir, þegar hann sá dans mennta-
gyðjanna i lampanna Ijósi.
Ég finn vel, að þessi grein er á víð og dreif, en ég lief
reynt að gefa svolitla hugmynd um ýmsar aðallínur í liug-
sjónum Brandesar og að benda á megineinkenni lians,
eins og þau koma mér fyrir sjónir.
Og til sönnunar orðum mínum vil ég ljúka grein minni
með því að láta ritdómarann Brandes sjálfan lýsa höfund-
inum Brandes. I formála að ritsafni Brandesar, fyrsla
bindi (1899), kemst meistarinn svo að orði um sjálfan sig:
Hann segist heyra til þeim höfundaflokki, sem stendur
á landamærunum milli vísinda og listar. „Nokkrar grund-
vallar-hugsjónir og -tilfinningar liafa haldizt óbrotnar í
huga mínum.“ Fyrsl frelsishugsjónin og hin ástríðu-
þrungna ást á frelsinu. Því næst réttarliugsjónin og hin
ákafa dýrkun réttar og réttlætis. Loks trúin á andlega leið-
toga, einlæg og afdráttarlaus dýrkun snillinganna, reist á