Tímarit Máls og menningar - 01.05.1942, Síða 85

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
79
fcignast bækur, varla neina ástríðu til að lesa bækur, enga löng-
un til að sjá, hvernig skáld og rithöfundar beri sig til.
En þegar lijónabandið hefur sett hann niðurá eyðikotið uppii
Gönguskörðum, dettur lítilsháttar atvik niðuri hið fátæklega líf
hans. Hann er beðinn að skrifa grein í ómerkilegt sveitablað.
Þá er einsog nvjum fleti skjóti alltíeinu upp á ljósrófi meðvit-
undarlífsins, og rithöfundurinn Theódór Friðriksson er faeddur
i heiminn. Þessi umskipti eru eitt af þeim atriðum, sem ekki
eru nægilega „útfærð“ í æfisögunni. En svo mikið getur lesand-
inn þó stafað milli línanna, að uppfrá þessu sögulega andartaki
er hinn einlyndi erfiðismaður sundurklofinn í tvo ósættanlega
fjandmenn, sem fyrirlíta og hata hvor annan, — rithöfundinn
Theódór Friðriksson og slorkarlinn Tegdór. Þessir kumpánar
þreyta síðan alla æfi óslitin hjaðningavíg um líf og limu höf-
undarins. Slorkarlinn verður að halda áfram skyldum sínum
við konu og börn á sjó og í verum. Sú þraut verður ekki umflú-
in. Rithöfundurinn situr hinsvegar einsog köttur um mús um
að liremma hverja tómstund til rilstarfanna, tosar gömlum skrif-
púltsræfli uppá hné sér — þviað borð er ekki til — og párar
skáldsögur um mennina og heiminn. Þetta athæfi vekur sam-
vizkubit, sem eitrar hverja ritstund með nagandi sjálfsásökun.
Er ég ekki að svíkja skyldur mínar við konu og börn? Er ég
ekki að kasta á glæ tíma, sem hefði getað orðið dýrmæt vinnu-
stund i þágu skyldunnar? Iíefði ég ekki getað fengið eitthvað
að gera á eyrinni? Eitthvað að snúast fyrir kaupmanninn? Kom-
izt i nýjan skósölutúr útum sveitirnar? Dyttað að einhverju á
heimilinu? Þannig er hann hvert andartak skiptur milli tveggja
ólíkra hagsmuna, hagsnnina líkamans, sem krefst innleggs í
reikning fyrir daglegu viðurværi, og liagsmuna andans, sem
fær öllum kröfum sinum fullnægt i unaðinum af verkinu.
Umhverfi Theódórs botnar ekki meira í þessum sinnaskipt-
um en hundur í háspeki. Svona hrösun hafði aldrei hent nokk-
urn mann áður í Skagafirði. Margir gera gys að henni. Aðrir
segja, að karlfjandinn hafi fundið uppá þessu, afþvíað hann
nenni ekki að bjarga sér. Ýinsir líta á jietta einsog óþokkapör
til þess að útflæma saklaust fólk með söguburði. Kaupmaðurinn,
Kristján Gislason, sem alla tíð Theódórs i Skagafirði hefur hann
að auðmjúkum þræli, hótar lionum öllu illu, ef hann láti ekki
af svona fíflaskap.
En Theódór er ekkert skauð, þóað hann hafi oft orðið að gera
sig að minna manni sakir fátæktarinnar. Þessu almenningsáliti
býður liann byrgin og liættir að hundsa þrælameistarann og
fer fótgangandi um hávetur norður á Akurcyri til þess að koma