Tímarit Máls og menningar - 01.12.1942, Side 20

202
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
verið að þessum skáldum? Nú þœtti dý.rmætt að geta fundið þó
ekki hefði verið nema eitt kvæði til viðbótar eftir Jónas Hall-
grimsson, hvað þá ef unnt hefði verið að lengja líf hans um
nokkur ár. Öld eftir lát Jónasar skynjar hvert mannsbarn á
Islandi, að ljóð hans eru einhver dýrmætasti auður þjóðarinnar,
sem aldrei verður metinn til peninga. En meðan hann lifði gerði
þjóðin ekkert til að örva starfsþrek skáldsins né gera því lífið
lífvænt. Og enn í dag er framkoma þjóðfélagsins nákvæmlega
eins, ef ekki enn ver.ri, þegar þeir listamenn eiga i lilut, sem
ókomnar kynslóðir munu setja á bekk með Jónasi Hallgrimssyni
og öðrum snillingum, sem við nú tilbiðjum seint og um síðir. Það
er án nokkurs vafa samdóma álit þjóðarinnar, að beztu verk
listamanna okkar séu ómetanleg verðmæti, sjálfur metnaður okk-
ar og lífsnautn, tilveruréttur okkar og sjálfstæðis. Hvað felst
í þessu nema viðurkenning á því, að jafnvel verðmætust allra
afreka, sem unnin eru í þjóðfélaginu, séu störf skálda og lista-
manna, þ. e. hinna sömu manna, sem þjóðin hefur ekki fram á
þennan dag fengizt til að viðurkenna í lifanda lífi sem starfs-
menn þjóðfélagsins, er séu launa verðir á við verst launuðu
starfsmenn hins opinbera svo sem kennara og presta. Hæfilegt
mánaðarkaup handa skáldum og listamönnum þykir á íslandi i
dag 150—250 kr., sem er lægra kaup en greitt er sendisveinum
í verzlunum! Og hver er svo lil viðbótar arður rithöfundar t. d.
af vinnu sinni? í hæsta lagi 2—3 þús. kr. af frumsömdum verk-
um til jafnaðar á ári.
Hvernig víkur þessu við?
Fram á þennan dag hefur það ekki komizt inn í vitund þjóð-
arinnar, að það krefjist vinnu og tíma, eins og hvert annað starf,
að yrkja eða skapa listrænt verk, né skáldið verði að lifa til
að geta ort. Það er ekki nízka né mannvonzka og því siður liat-
ur á listum, sem stjórnar þessum gerðum þjóðfélagsins, heldur
algert skilningsleysi á starfháttum listamanna. Nýtt sjónarmið
verður að skapast, ef íslendingar vilja halda þvi nafni að vera
listelsk þjóð.
En listamennirnir sjálfir eru ekki heldur án
Listamennirnir saka. Þeir skilja ekki alltaf betur afstöðu sína
og þjóðfélagið. til þjóðfélagsins en þjóðfélagið skilur störf
þeirra. Ýmsir listamenn virðast hafa mjög
þokukenndar hugmyndir um sjálfa sig og verksvið sitt, líta svo
á sem heimurinn, þjóðfélagið og timinn sé þeim óviðkomandi,
listamannatitillinn gefi þem einhverja sérstöðu til þess að láta
sig viðfangsefni starfandi mannfélags engu varða, listin sé heim-
ur út af fyrir sig, listamenn eigi ekki sainleið með öðrum stétt-