Tímarit Máls og menningar - 01.12.1942, Page 33

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
215
Undir Helgahnúk, hef ég aldrei séð. En innsta viðhori'i
hins unga manns, sem svo margt brauzt í á þessum
árum, mun ekki illa lýst með setningu úr Undir Helga-
hnúk, andvarpi ungrar stúlku: „En hvað mér finnst
heimurinn yfirnáttúrlegur!“ En -—:
né hjarta mannsins, hverju það gleymir. —
—- það veit enginn, hvað þögnin geymir.
Og það veit enginn, hvað hafið dreymir,
Glöggskyggn þyrfti sá maður að vera, sem af þessum
tveimur fyrstu sögum Halldórs fengi séð, að hér væri
höfuðskáld á ferðinni. En ári eftir, að Undir Helga-
hmík kom út, skrifar hann Vefarann mikla frá Kas-
mír suður í Taormina á Sikiley, óhrjálega bók að vísu
(enda tók það tvö ár að koma henni á prent), en í öll-
um sinum ömurleik og þrátt fyrir hin og önnur gönu-
skeið og' allmikinn losarabrag, innblásin bók, fyrirferð-
armikil á alla lund og að sínu leyti einhver hin merki-
legasta skáldsaga, sem skrifuð hefur verið á íslenzka
tungu.
Halldór Kiljan Laxness liefur alla daga, frá því liann
fór að finna til, þjáðst af þrá eftir fullkomleik og leit-
að lians með áfergju. Fyrsta hamingjuhillingin var hin
eilífa samstæða mannkynsins, maður og kona, innan
véhanda tvímenningsheimilis, Litli-Hvoll. En þess varð
ekki langt að bíða, að lengra yrði að leita, ef finna átti
frið sálunni, sem ekki þoldi að sjá misrétti það, er mönn-
unum var hoðið af æðri völdum og' lægri. Iivert var að
flýja nema í arma kirkjunnar? Eg efast ekkert um,
að kaþólska kirkjan og' samband Halldórs við hana
hafi orðið honum hetri stoð en flesta -— og þar á með-
al ef til vill sjálfan hann — grunar. En lund hans og
gáfnafar var ekki af því tagi, að hann gæti til lengd-
ar staðnæmzt innan múra kirkju — eða klausturs. Ólg-
an í blóðinu, eldliiti sálarinnar, sprengdi fljótlega all-
ar slíkar viðjar. „Kirkjan er ríki krossfestra"; það er