Tímarit Máls og menningar - 01.03.1958, Side 64

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
mælandi manna hefur þá verið undir
130 þús.
Engin þýzk ríkisstjóm hefur nokk-
urn tíma veitt Vindum neitt sem nálg-
aðist eðlileg þjóðarréttindi. Hið opin-
bera studdi sterka þýzkun þjóðarinn-
ar, einkum í skólum, en þar var ýmist
latt eða bannað að nota vindverska
tungu. Minnimáttarkennd var gróður-
sett í þjóðinni, það var hlegið að sið-
um hennar og tunga hennar var ekki
til hjá valdhöfunum. Samt jókst tala
vindverskumælandi manna á síðustu
öld og náði hámarki sínu milli 1860
—70, 170 þús., en undir aldamótin
var þeim aftur mjög tekið að fækka.
Þá talaði fólkið meir og minna tveim
tungum, notuðu þýzku ekki síður en
móðurmálið.
Eftir fyrri heimsstyrjöldina varð
stefna hins opinbera miður fjandsam-
leg Vindum og má þá kallast að þeir
hafi verið umbornir, en ekki viður-
kenndir. Mikið var talað um menn-
ingarlegt sjálfstæði, en skortur alls
sem til þurfti hindraði allar raunhæf-
ar atgerðir, og vindverskumælandi
fólki fór stöðugt fækkandi. Þegar
Hitler komst til valda og hóf ofsóknir
sínar gegn óþýzkum þjóðum, tók
þýzkunin á sig ógnandi myndir og
1937 var opinberlega lýst yfir að
vindversku þjóðinni skyldi útrýmt.
Allar vindverskar stofnanir, bæði
efnalegar og andlegar, voru leystar
upp og eignir þeirra gerðar upptæk-
ar; meðal þeirra var bókmenntafélag-
ið Macica Serbska, er hafði verið
stofnað 1847 og naut alþjóðlegrar
viðurkenningar. 011 rit á vindversku
máli voru bönnuð. Vindverskir prest-
ar og kennarar voru fluttir til héraða,
þar sem aðeins var töluð þýzka. Að-
ferðir sem þessar beygðu mikinn
hluta fólksins.
Einkum var það ungt fólk sem
hætti að nota vindversku, og börn uxu
upp án minnstu kunnáttu í móðurmáli
sínu. Það mátti heita að tunga þjóð-
arinnar væri bannfajrð á almanna-
færi. Áður en Hitler komst til valda,
voru til þarna þorp þar sem þýzka
heyrðist svo sjaldan að fólk sneri sér
við og glápti ef það heyrði hana tal-
aða á götunni. En að styrjaldarlok-
um, tólf árum síðar, leit fólk við, ef
það heyrði vindversku talaða á göt-
um úti í þessum sömu þorpum. Svo
mikið var tjón vindversks þjóðernis,
einkum meðal uppvaxandi kynslóðar,
að 1945 voru það aðeins hinir allra
bjartsýnustu sem örvæntu ekki. Og
ekki var stríðinu fyrr lokið og hitler-
isminn sigraður en óvænt og skyndi-
leg hætta dundi yfir úr nýrri átt. Það
voru hinar mörgu þúsundir heimilis-
lausra Þjóðverja sem voru dreifðir
um Austur-Þýzkaland. Vindversku
þorpin urðu að taka við sínum
skammti af þeim og bráðlega var í
hverju vindversku þorpi þýzkt þjóð-
arbrot sem talaði ekki annað en
þýzku. Við fyrstu sýn virtist staðan
vonlaus.
54