Tímarit Máls og menningar - 01.03.1958, Blaðsíða 105

Umsagnir um bækur
Peter Hallberg:
Vefarinn mikli
SÁ sem mest og bezt hefur unniS aS því
að kanna, skýra og kynna skáldverk
Halldórs Kiljans Laxness, er ekki íslend-
ingur heldur Svíi og heitir Peter Hallberg.
Árið 1956 kom úr smiðju hans síðara bindi
af stóru riti um ævi og skáldferil Halldórs
og nefnist Skaldens hus, en 1954 kom fyrra
bindið: Den store vavaren. Áður hafði Hall-
berg skrifað nokkrar tímaritsgreinar um
Halldór og eina bók, Halldór Kiljan Lax-
ness, sem birtist í bókaflokknum „Student-
föreningen Verdandis Smáskrifter“ 1952 og
á íslenzku 1955.
Þetta er greinagóð ritskýring, einkum
ætluð sænskum lesendum, en er þó nokkur
fengur íslenzkum, þó að hún standist ekki
samjöfnuð við hið síðara og meira verk,
sem í senn er ritað af bókmenntalegri gjör-
hygli, persónulegri nærfæmi og vísindalegri
nákvæmni.
Nú fyrir jólin kom út í íslenzkri þýðingu
Bjöms Th. Björnssonar fyrri hluti bókar-
inn Den store vávaren og nefnist að sjálf-
sögðu Vefarinn mikli. íslenzkum lesendum
er mikill fengur að þessari þýðingu, en
mörgum mun hinsvegar þykja seint og smátt
skammtað, þar sem sænska útgáfan kom út
1954 og það sem nú birtist í ísl. þýðingu er
tæplega % alls verksins, nær út á bls. 170
í fyrra bindinu.
í þeim hluta, sem nú birtist í ísl þýð-
ingu, segir frá æsku Halldórs, skólagöngu,
fyrstu ritstörfum, fyrstu utanferðum og
hvarfi til kaþólskrar trúar. Hallberg beitir
ritskýringaraðferð hinna frönsku meistara.
Sainte-Beuve og Taine: viðar að sér sem
mestu af persónulegum upplýsingum um
skáldið, skapgerð þess og sálarlíf, en miss-
ir þó aldrei sjónar af umhverfi því, sem það
lifir og hrærist í. Þama birtast margir kafl-
ar úr einkabréfum Halldórs til kunningja
sinna, dagbókum og handritum, sem aldrei
hafa orÖið að prentuðum bókum, auk til-
vitnana í sögur þær, sem gefnar hafa verið
út. Hallberg tekst vel að gera grein fyrir
þeim stormum sálarlífs og umhverfis, sem
leika um hið verðandi skáld, lýsa spenn-
unni milli anda og efnis, heimshyggju og
guðstrúar, íslenzkrar arfleifðar og alþjóð-
hyggju. í þessum bókarhluta er sérstak-
lega mikill fengur að kaflanum um hvarf
Halldórs til kaþólskrar trúar og klaustur-
vist hans. Það hlýtur að vera skáldinu
nokkur sársauki að láta kryfja sig þannig
lifandi, en þó er sú bót í máli, að sá, sem á
hnífnum heldur kann sitt verk og fram-
kvæmir það af mikilli nærfæmi. Einnig má
höfundinum verða það nokkur huggun, að
hann vex við krufninguna bæði sem maður
og skáld, alveg eins og þeir lífsstormar, sem
Hallberg lýsir í bók sinni, hafa gefið skáld-
fari hans byr í segl. Má því ritskýrandi vel
við una að verki loknu, en lesendanna er
þó hagnaðurinn mestur. En þannig er það
með skáldin. Þau eiga sig ekki lengur sjálf,
heldur eru þau orðin sameign þjóðar sinn-
ar sinnar og nóbelsverðlaunaskáld sameign
95