Tímarit Máls og menningar - 01.03.1958, Síða 114

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
að mestu ókeypis og af fræðaáhuga einum
saman. Hann batt inn handrit safnsins og
bœkur, skrifaði upp texta og dyttaði að
handritasafninu á allan hátt, svo aS Lands-
bókasafnið býr enn að handaverkum hans
að verulegu leyti. Auk þess safnaði hann
ógrynnum af kvæðum og öðrum bókmennta-
fróðleik og lét eftir sig á Landsbókasafninu
tugi binda í handritum.
En samhliða skyldustörfum sínum og
áhugamálum var hann geysilega iðinn og
mikilvirkur bréfritari, skrifaðist reglulega
á við fjölda manna, og hélt saman þeim
bréfum sem hann fékk. Ur þessum bréfa-
söfnum er bókin sem nefnd var í upphafi
saman sett. Elzta bréfið í bókinni segir frá
fæðingu Páls, en hið síðasta skrifaði Páll
skáld Ólafsson nafna sínum daginn eftir að
Páll stúdent dó 1877. Bréfin ná því yfir 70
ára bil og veita ótrúlega fjölbreytta mynd
af íslenzku fólki í ýmsum stéttum og hér-
uðum, lífsháttum þeirra, vandamálum og
áhugamálum. Páll var á líku reki og margir
framámenn í íslenzku þjóðlífi á fyrra hluta
19. aldar og ýmsir þeirra voru vinir hans frá
æskuárum, svo sem Baldvin Einarsson,
Tómas Sæmundsson og sr. Þorsteinn Helga-
son í Reykholti. Oðrum kynntist hann síð-
ar, eins og Jóni Sigurðssyni o. fl.
Það sem helzt má að þessari bók finna,
en er þó ómaklegt, er það að hún skuli ekki
vera miklu lengri. Hún er þó röskar 300
bls., en hún er ekki nema lítið sýnishorn af
þeim grúa bréfa sem varðveitt eru í söfnum
Páls, og er þó glataður meginhluti þeirra
bréfa sem hann skrifaði sjálfur. En þetta
er enn eitt dæmi þess, hvílíkur feikna sjór
fróðleiks er geymdur í íslenzkum bréfasöfn-
um, og er enn að mestu ónotaður og lítt að-
gengilegur öllum almenningi. í kunningja-
bréfum fyrri alda koma menn til dyranna
eins og þeir eru klæddir, þar er oft sagt frá
því sem engar aðrar heimildir greina, og þar
birtast myndir af skapgerð manna og hæfi-
leikum sem oft er erfitt að gera sér Ijósar
með öðrum hætti.
En í bókinni um skrifarann á Stapa verð-
ur þó skýrust og ógleymanlegust myndin af
skrifaranum sjálfum, þessum gæðamanni,
sem allir leita til um margvíslegustu fyrir-
greiðslur, bæði ættingjar og vinir. Ollum
veitir hann úrlausn eftir beztu getu, og
aldrei verður þess vart að hann gefi sér ekki
tíma til að sinna öllu kvabbi, hvort sem um
er að ræða álit á pólitískum áformum Bald-
vins Einarssonar, heilræði og efnalega að-
stoð til systkina sinna, bókaútvegur fyrir
Jón Sigurðsson, eða hákarl handa Finni
syni Bjarna amtmanns þegar hann sat úti í
Kaupmannahöfn.
Matthías Jochumsson kvað í grafskrift
yfir Páli:
Sjálfur hann sitt vottorð skrifa vann.
Verkin lofa bezt hvem snilldarmann.
Bókin um Skrifarann á Stapa sýnir að
þessi orð voru ekki sögð út í bláinn.
J.B.
104