Tímarit Máls og menningar - 01.04.1960, Qupperneq 48

TIMARIT MALS OG MENNINGAR
iirliig þjóðarinnar liafði hér jafn mikilvægu
hlutverki að gegna og persónuleg afstaða
Chopins, hins rómantíska listamanns, til
þjóðlaga. Cliopin þurfti ekki að gera ná-
kvæma stælingu á þjóðlögum, líkt og mörg
önnur minniháttar tónskáld gerðu. Hann
tók allt það af hinum þjóðlega arfi, sem
gæti orðið kynslóð hans aflgjafi til að
mynda ný stílræn atriði. Vegna Chopins
urðu þjóðleg einkenni mikilvæg atriði í
þróun tónlistarstíls, lians eigin stíls, stíls
hins rómantíska skóla kynslóðar hans, tón-
listarstíls þjóðar hans —- hins þjóðlega
pólska stíls. Honum tókst að ná fullkomnu
jafnvægi þessara þriggja atriða, og þess
vegna er tónlist hans fram á þennan dag
fullkomnasta mynd hins þjóðlega pólska
stíls.
En á undan Chopin leituðu Kurpinski og
Elsner hugmynda í þjóðlegum erfðum og á
undan þeim Stefani, Kamienski og margir
fleiri; samt sem áður er gapandi, óbrúanleg
gjá milli þeirra og Chopins. Til þess að
skýra þetta er ekki nóg að benda á hina
mismunandi hæfileika, lítilmótleika hinna
og snilligáfu Chopins. Þótt því verði ckki
neitað, að þessi nmnur var mikilvægur, er
liinn raunverulega misniun annarsstaðar að
finna. Grundvallarmumirinn á þýðingu
þjóðlegra erfða fyrir Chopin og þýðingu
þeirra fyrir önnur tónskáld fyrir og eftir
lians daga (að Szymanowski undanskildum,
sem fór sömu leið og Chopin) er að Chopin
Iagaði ekki hugmyndir þær sem hann fékk
úr þjóðlögum að ríkjandi listrænum reglum
síns tíma, hann fór hina leiðina og lagaði
eigin tónhugsanir og hugmyndir að grund-
vallaratriðum leiddum af þjóðlögum. Tón-
liugsun hans og listrænt hugarflug eru
þrungin þjóðlegum einkennum, og af þjóð-
legum erfðum Póllands dró hann sínar eig-
in aðferðir sem leiddu til ummyndunar tón-
list?rstíls lians eigin tíma. Þjóðlegar erfðir
Póllands voru Chopiu náma eigin tónlistar-
hragða, sem hann notaði síðan í öllum teg-
undum verka sinna, ekki aðeins í þeim sem
voru í beinum tengslum við þjóðdansa, líkt
og danstónlistin. Alkunna er, að raunveru-
leg þjóðlagastef finnast tæpast í verkum
Chopins, að liann notaði ekki fullskapaðai
heildir. Af næmri eðlisávísun kunni Chopin
aö greina séreinkenni hinna þjóðlegu erfða
frá, að gefa þeim almennt gildi og nota þau
að eigin geðþótta; þrátt fyrir hin pólsku
einkenni verka hans finnst ekki í þeim eitt
stef sem tónskáldið hefur ekki sjálft skap-
að.
Chopin var aðeins fyrri hluta ævi sinnar
í beinni snertingu við raunverulega þjóð-
lega pólska menningu. Fyrir utan glugga
kránna hlustaði hann á þorpsspilarana, og
horfði á hátíðarhöld í þorpunum með hin-
um þróttmiklu dönsum; hann hlustaði á
dapurlegan söng fiðlunnar og drynjandi
tón bassanna; hann heyrði lag smalaflaut-
unnar í fjarska berast yfir engin, hann
hlustaði á prímadonnur þorpanna, í Sza-
farnia og Poturzyna; í Varsjá nam síðan
næmt eyra hans sömu stefin í breyttri „borg-
arútgáfu". Brottflutningur reif Chopin frá
föðurlandi sínu þegar haiin var 20 ára gam-
all. Hann flutti með sér til Frakklands ó-
gleymanlegar minningar um líf og söngva
Pólverja og varðveitti þær alla ævi, til
hinztu stundar, til síðasta ínazurkans sem
hinum laiiga lista verka lians lauk með.
Chopin lifði í 19 ár á minningum sínum, en
ári fyrir andlát sitl skrifaði hann í bréfi frá
Edinborg (1848) „... ég man varla lengur
hvernig sungið er í Póllandi ...“ En allt
það sem Chopin flutti með sér frá æskuár-
um entist honum hið stutta líf hans.
Ilvaða atriði tók Chopin frá pólskum
þjóðlögum og hvernig notaði hann þau?
Nægar sannanir eru fyrir því að varla finnst
nokkurt atriði í stíl Chopins, sem var ekki
mótað að meira eða minna leyti af áhrifuni
frá pólskum þjóðlögum. Frá þeim tók
126