Tímarit Máls og menningar - 01.04.1960, Síða 50

Erlend tímarit
VÍSINDI OG LISTIR:
TVÆR ANDSTÆÐUR
uanska tímaritinu Perspekliv (2., 3. og
4. h. 1959) eru birtar þrjár greinar, hluti
aj ritdeilu er nýlega varð í Englandi milli
rithöjundarins C. P. Snows og listjrœðings-
ins Herberts Reads. Þar harmar C. P. Snoiv
þann tvískinnung í andlegu líji vestrœnna
þjóða, sem skipt hefur julltrúum bókmennta
og vísinda í tvo andstœða hópa. Milli þeirra
sé „staðjest regindjúp gagnkvæms skiln-
ingsleysis: Ej það er rétt að vísindamenn-
irnir skyggni framtíðina inn í merginn, þá
bera julltrúar hinnar klassísku menningar
þá ósk í brjósti, að jramtíðin sé ekki til“,
segir C. P. Snow.
Gott dœmi um bjartsýni og raunsæi vís-
indamanna nútímans er eftirjarandi klausa,
sem ég klippti úr pólsku tímariti jyrir tæpu
ári og er úr grein cjtir pólskan vísinda-
mann:
„Annarsvegar blasir við okkur glæsileg
veröld, auðug af nýjum orkulindum, sem
gefa fyrirheit um hraðstígar efnahagsfram-
farir, styttingu vinnudagsins, stórbætt
menntunarskilyrði, síauknar tómstundir al-
mennings og tækifæri til að nýta þær betur.
Hinsvegar hættan á líffræðilegri hrörnnn,
á útrýmingu mannkynsins að nokkru eða
jafnvel öllu leyti, og eyðingu sjálfrar jarð-
arinnar."
Undir þessi orð munu flestir vísindamenn
geta tekið, bæði í vestri og austri.
Heimsmynd vestrænna rithöfunda er með
allt öðrum hœtti. Hvað eftir annað heyrast
raddir úr þeirra hópi, sem gefa til kynna
beyg við tœkniframfarir og vélvœðingu, eða
jafnvel hreinan fjandskap. Sú hin bjarta
hlið heimsmyndar vísindamannanna er í
þeirra augum gjörningamyrkur, sem byrgir
þeim sýn inn í framtíðina. En að ojbirtan
aj hinni glæsilegu jramtíð, er vísindamenn-
irnir boða, yrði rithöfundum svo svört í aug-
um, að þeim virtust hinar raunverulegu
skuggahliðar bjartari, — það grunaði mig
ekki fyrr en ég las leiðarann í norska bók-
menntatímaritinu Horisont (6.—7. h. 1959)
nú nýlega. Mig langar til að rekja hann
lauslega, því hann varpar nokkru Ijósi á þá
fullyrðingu C. P. Snows, að rithöfundar af-
neiti heimsmynd vísindanna, (eða „efnis-
hyggjunnar“, eins og leiðardhöfundur kemst
að orði), og er auk þess tilvalin árétting
þeirra skoðana á sálarástandi vestrœnna rit-
höfunda, sem jram komu í grein minni um
bókmenntir í blindgötu í síðasta hefti Tíma-
ritsins. (Þegar talað er um vestræna rithöf-
unda er átt við meginhluta þeirrar sundur-
leitu „stéttar“, en ekki frávikin.)
„FRÁ
MENNINGARVÍGSTÖÐVUNUM“
Leiðarinn í Horisont ber titilinn Frá
menningarvígstöðvunum, og er í höfuðdrátt-
um á þessa leið:
Fyrst er rakið viðtal, sem nóbelsverð-
launaskáldið Pearl S. Buck hefur átt við
128