Tímarit Máls og menningar - 01.06.1963, Síða 36

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
sem fjalla um eðli þjóðfélagsins og grundvölluð voru fyrir hérumbil hundrað
árum, mótazt í baráttu þeirra, sem stjórnað er, við þá, sem stjórna. Síðan
hefur verið snertur af vísindalegum anda í djúpunum, hjá hinni ungu stétt
verkamanna, sem lifa og hrærast í stórframleiðslunni: þar er litið á hin miklu
óheillaverk sem verk stjórnendanna.
20 Vísindi og list eiga það sameiginlegt, að hlutverk beggja er að létta
mönnum lífið; vísindin sjá þeim fyrir líkamlegri fæðu, listin andlegri. Á kom-
andi öld mun listin ausa skemmtunina úr brunni framleiðninnar, þess nýja
afls, sem getur bætt lífskjör okkar svo mjög, og mundi geta orðið, ef það fengi
að vera óheft, mest allra skemmtana í sjálfu sér.
21 Ef við viljum helga okkur þessari miklu framleiðsluástríðu, hvernig
þurfa þá eftirmyndir okkar af samlífi mannanna að líta út? Hvert er hið frjóa
viðhorf gagnvart náttúrunni og gagnvart þjóðfélaginu, það viðhorf, sem við
börn vísindaaldar viljum með ánægju taka upp í leiklist okkar?
22 Viðhorfið er gagnrýnandi. Gagnvart fljóti er það fólgið í virkjun fljóts-
ins; gagnvart ávaxtatré í ágræðslu ávaxtatrésins, gagnvart flutningum í smíði
flugvéla og farartækja, gagnvart þjóðfélaginu í umbyltingu þjóðfélagsins.
Eftirmyndir okkar af samlífi mannanna gerum við fyrir þá, sem byggja áveit-
ur, kynbæta ávexti, smíða farartæki og umbylta þjóðfélögum. Mönnum þess-
um bjóðum við í leikhús okkar og biðjum þá að gleyma ekki fjörugum áhuga-
málum sínum hjá okkur, því við höfum í hyggju að fela heiminn heilum þeirra
og hjörtum, til að þeir geti breytt honum að geðþótta.
23 I.eiklistin getur að sjálfsögðu því aðeins tekið upp svo frjálslegt viðhorf,
að hún láti sjálf hrífast með stríðustu straumunum í þjóðfélaginu og skipi sér
í flokk með þeim, sem hljóta að bíða þess af mestri óþreyju að koma þar
miklum breytingum í kring. Ef ekkert annað ber til, þá rekur nakin óskin
um, að listin sé þróuð í samræmi við tímana, leikhús okkar rakleitt inn í út-
hverfin, þar sem það býður þjónustu sína, að segja má uppá gátt, hinum
mikla múgi þeirra manna, sem láta mikið af mörkum og lifa við bág kjör,
til að þeir geti skemmt sér í því sjálfum sér til gagns við hin miklu vandamál
sín. Vera má, að þeim finnist erfitt að borga list okkar og skilji ekki þegar í
stað nýja skemmtunarmátann, og í mörgum efnum munum við þurfa að kom-
ast eftir því, hvers þeir þarfnast og hvernig þeir þarfnast þess, en um áhuga
þeirra getum við verið vissir. Menn þessir, sem virðast standa náttúruvísind-
unum svo fjarri, standa þeim fjarri fyrir það eitt, að þeim er haldið frá vís-
130