Tímarit Máls og menningar - 01.06.1963, Blaðsíða 38

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
og athuga verkunina, sem hún hefur á áhorfendurna. Þegar maður lítur í
kringum sig, sér hann næstumþví hreyfingarlausa mannslíkami í einkennilegu
ástandi: þeir virðast þenja alla sína vöðva í miklum átökum, ef þeir hvílast
þá ekki máttvana í mikilli örmögnun. A milli þeirra er varla nokkurt samband,
samvera þeirra er eins og þeir séu allir steinsofandi, og dreymi illa, af því
þeir liggja á bakinu — en það er skýring alþýðunnar á martröðum. Þeir hafa
að vísu augun opin, en þeir skoða ekki, þeir stara, alveg eins og þeir heyra
ekki, heldur hlusta. Þeir horfa eins og heillaðir á sviðið, en sá svipur stafar
frá miðöldum, tíma galdranornanna og klerkanna. Að sjá og að heyra eru
athafnir, öðruhverju ánægjulegar, en þessu fólki virðist vera fyrirmunað að
hafast nokkuð að, áþekkast mönnum, sem eitthvað er verið að gera við. Heill-
unarástandið, sem virðist gera þá undirorpna óákveðnum, en sterkum tilfinn-
ingum, er því dýpra, því betur sem leikararnir leika, svo við, sem kærum okk-
ur kollótta um þetta ástand, mundum óska þess, að þeir væru eins vondir og
verða mætti.
27 Og sjálf veröldin, sem með þessu er gefin mynd af og teknir eru úr út-
drættir, hún er töfruð fram með svo fáum og lítilfjörlegum meðulum sem
nokkrum pappaspj öldum, dálitlum svipbrigðum, einhverjum orðsvörum; og
við hljótum að dást að leikhúsfólkinu, sem getur með svo fátæklegri eftirmynd
veraldarinnar snortið tilfinningalíf vel fyrirkallaðra áhorfenda sinna miklu
sterkar en sj álf veröldin mundi geta.
28 Hvað sem öllu líður ættum við ekki að ásaka leikhúsfólkið, því það gæti
ekki veitt þær skemmtanir, sem keyptar eru af því fyrir fé og frama, með ná-
kvæmari eftirmyndum af veröldinni, né sett hinar ónákvæmu eftirmyndir sínar
fram með minni töfrum. Við sjáum hæfileika þess til að teikna upp myndir af
mönnum gægjast allsstaðar fram; sérstaklega bera þrjótarnir og minni hlut-
verkin mannþekkingu þeirra vitni og eru hvert upp á sinn máta, en aðalhlut-
verkunum verður að halda almennum, svo áhorfandinn eigi auðveldara með
að þekkja sjálfan sig í þeim, og að minnsta kosti verða allir drættir að vera
teknir innan þess þrönga ramma, þar sem hver og einn kannast við sig og getur
óðara sagt: já, þannig er það. Því áhorfandinn óskar eftir að kenna ákveðinna
geðhrifa alveg eins og barn, sem fer á bak á tréhesti í hringekju: stoltsins
af því að geta setið hest og að eiga hest; ánægjunnar af því að vera borið
áfram, framhjá öðrum börnum; hinna ævintýralegu drauma: að vera veitt
eftirför eða að veita öðrum eftirför osfrv. Til þess að bamið lifi þetta allt
skiptir ekki miklu máli, hversu tréhesturinn er líkur raunverulegum hesti, né
132