Tímarit Máls og menningar - 01.06.1963, Qupperneq 44

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Málfar hans á að vera laust við klerklegan sönglanda og það hljóðfall, sem
svæfir áhorfendurna, svo merkingin fer forgörðum. Jafnvel þegar hann sýnir
andsetna menn, má hann sjálfur ekki virðast andsetinn; hvernig ættu áhorf-
endur annars að komast að því, hvaða illu öndum hinir andsetnu eru haldnir?
48 Ekki eitt andartak lætur hann sig breytast algjörlega í persónuna, sem
hann leikur. Dómur eins og: „Hann lék ekki Lear, hann var Lear“, mundi vera
niðrandi um hann. Hann á eingöngu að sýna, hvemig persónan, sem hann
leikur, er, eða réttara sagt: hann má ekki eingöngu lifa hana; þetta merkir
ekki, að hann verði, þegar hann mótar ástríðumiklar manneskjur, sjálfur
að vera kaldur. Aðeins ættu ekki hans eigin tilfinningar að vera í grundvallar-
atriðum tilfinningar persónunnar, svo tilfinningar áhorfenda hans verði ekki
heldur í grundvallaratriðum þær sömu og persónunnar. Áhorfendur þurfa að
hafa fullt frelsi í þessu efni.
49 Þetta, að leikarinn stendur á sviðinu í tvöföldu líki, sem Laughton og
sem Galilei, að sýnandinn Laughton hverfur ekki fyrir hinum sýnda Galilei
-— en af því hefur þessi leikháttur líka fengið nafnið „hinn epíski“ — merkir
að lokum ekki annað né meira en það, að hinn raunverulegi, hversdagslegi
framgangur málanna er ekki lengur dulinn — Laughton stendur alltént á svið-
inu í raun og veru og sýnir, hvernig hann hugsar sér Galilei. Endaþótt áhorf-
endur dáðust að Galilei, myndu þeir vitaskuld ekki gleyma Laughton, jafnvel
þó hann hefði reynt að breyta sér algjörlega í Galilei, en við það myndu þeir
þó fara á mis við skoðanir hans og tilfinningar, sem hefðu þá runnið algjör-
lega saman við persónuna. Hann hefði gert skoðanir hennar og tilfinningar
að sínum, svo í raun og veru kæmi ekki fram annað en einstakt dæmi skoðana
og lilfinninga. Hann mundi gera það að okkar. Til að varast þennan kyrking
þarf hann líka að lýsa persónunni fyrir okkur með listrænum athöfnum. Svo
komið sé með skýringardæmi: við getum búið aðra helftina að stellingu leik-
arans, þá, er birtir okkur persónuna, ákveðnu látbragði til að gera hana sj álf-
stæða, t. d. með því að láta leikarann reykja og sýna okkur, hvernig hann legg-
ur vindilinn frá sér á ákveðinni stund til að útlista fyrir okkur framhaldið á
hegðun persónunnar, sem hann á að skapa. Ef allt flaustur er numið burt
úr myndinni og maður hugsar sér ekki skeytingarlausa ró hans skeytingar-
lausa, höfum við fyrir augunum leikara, sem mundi mjög vel geta flutt hugs-
anir sínar eða okkar.
138