Tímarit Máls og menningar - 01.06.1963, Síða 86

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
verið æði róttæk og tengd verklýðs-
baráttu og sósíalisma. Gildir þetta
ekki síður um yngri ljóðskáldin sem
deila flest harðlega á gróðahyggj u og
hernaðarstefnu eftirstríðsáranna.
4
Tuttugasta öldin, kjarnorkuöldin,
er tvímælalaust stórfenglegasta, en
um leið hættulegasta tímabilið í sögu
mannkynsins. Höfuðeinkenni hennar
er í fyrsta lagi hin mikla sókn sósíal-
ismans víða um heim og í öðru lagi
hin hraðfleyga þróun tæknivisind-
anna og upphaf geimferða. Afleiðing
hvorstveggja hefur svo orðið lausn
fj ölmargra þj óða undan oki nýlendu-
stefnunnar gömlu, en hinsvegar hefur
tæknibyltingin lengt lífdaga auð-
valdsskipulagsins og gefið því tæki-
færi til nýrrar nýlendustefnu undir
yfirskini herverndar og efnahagsað-
stoðar.
Enda þótt helmingur mannkyns búi
enn við skort og menntunarleysi, hafa
möguleikar þess til allsnægta og
fræðslu aldrei verið meiri en nú.
Hinsvegar gerir hinn mikli þróunar-
hraði alþýðu manna örðugt um vik
að samhæfast hinum öru aðstöðu-
breytingum og veldur það margvís-
leg andlegum og siðferðilegum
vandamálum.
Vígbúnaðarkapphlaupið er vissu-
lega ógnum þrungið og virðist í fljótu
bragði ekki geta endað nema á einn
veg: með nýrri heimsstyrjöld. Enda
þótt baráttuöfl friðarins aukizt jafnt
og þétt og jafnvel þótt samningar
tækjust milli stórveldanna um bætta
sambúð, er slysahættan vegna mis-
skilnings sífellt yfirvofandi — nema
því aðeins að komið verði á algerri
afvopnun.
Auðvitað eru fræðilegir möguleik-
ar fyrir því að mannkynið geti lifað
án styrjalda — en spurningin mikla
er hvort hægt verður að koma í veg
fyrir að hið framlengda dauðastríð
auðvaldsskipulagsins endi á sjálfs-
morði sem kynni að valda tortímingu
um allar jarðir. Gegn slíkum örlögum
hlýtur hver heiðarlegur maður að
leggja fram alla krafta sína.
5
Vissulega er mér Ijúft að senda
hinni stoltu rúmensku þjóð hjartan-
legar kveðjur og árna henni allra
heilla. Þegar maður leiðir augum
sögu hennar, allt frá því er Trajanus
stofnsetti hina rómversku Dakíu og
þar til rúmenska sameignarlýðveldið
var stofnað 13. júlí 1948, og sér fyrir
sér hina fjölmörgu aðvífandi þjóð-
flokka sem streymdu inn yfir landið
til lengri eða skemmri yfirráða, þá
undrast maður þann kraft sem skóp
og varðveitti kjarna og sérleik þess-
arar þjóðar.
Mér er ljóst að rúmensk þjóðarsál
er hert og skírð í deiglu óslitinnar
baráttu og sárra rauna, eins og hið
ágæta verk Zaharia Stancu, Berfæt-
180