Tímarit Máls og menningar - 01.06.1963, Page 94

Umsagnir um bækur
Að dvelja úti
Nokkrir punktar um skáldskap
Hannesar Péturssonar.
Iathyglisverðum ritdómi um Kvæðabók
Hannesar Péturssonar1 (í Birtingi, 4. h.
1955) kemst Stefán Hörður Grímsson svo
að orði: „Hannes Pétursson virðist ekki
hugsa kvæði sem heild fyrirfram, heldur
láta ráðast hvernig yrkist, eins og formskip-
unin sé honum aðalatriði ...“ Og enn:
„Þegar maður lítur yfir kvæðin, finnst
manni ósjálfrátt sem höfundurinn líti sömu
augum á lífið og maður gæti hugsað sér að
litið væri á það frá sjónarhóli svokallaðrar
dauðrar náttúru ...“ Stefán Hörður tekur
fram, að þetta hlutlausa sjónarmið sé alla
jafna „ósköp fallegt og góðlátlegt", en geti
þó stundum orðið „næsta kaldlyndislegt".
M. ö. o. að megineinkenni Hannesar Péturs-
sonar sem skálds sé vanhæfni hans eða
tregða að samlagast yrkisefnum sínum, gera
þau sér aðhverf, innlifuð. Hannes hefur
sjálfur lýst þessari tregðu sinni til inngöngu
í yrkisefnið í kvæðinu Fjall (Kvæðabók,
bls. 41). Þar ræðir hann fyrst viðhorf forn-
kappans til fjallsins: „Þú skalt eitt sinn
verða staður / þar sem ég bý þá setzt er sól
við skóg / og sverð mitt ryðgar falið.“
Hannes gerir sér vel Ijóst sanngildi slíks
innanskyggniviðhorfs, sbr. „Skáld verð ég
ekki fyrr en ég finn að þú / ert fólgið í
mínu blóði, ég orðinn þú“ (Tdlað við laufg-
að tré, 1 sumardölum,~ bls. 30). Þó víkur
1 Kvæðabók. Heimskringla 1955.
hann sjaldan af sjónarhólnum utanveggja;
hann virðist ekki trúa fullkomlega á lífið
fyrir innan, óttast ef til vill að deyja inní
fjallið. Þess vegna kýs hann hættuminna
viðhorf, mætti maður ætla, þótt allnokkur
vandi sé á stundum að sleppa lifandi frá
forminu ekki síður en inntakinu, sbr. orða-
flækjuna í Veginn Snorri (Kvæðabók, bls.
53). í Fjall orðar hann þetta utanskyggni-
viðhorf á þessa leið:
Þó jinnst mér stundum við tjá öllum öðrum
augljósar þína glœstu fegurð, við
sem bárum inní öll þín salarkynni
ískalt og dautt grjót, hvergi smuga nein;
tjá hana með því einu að dvelja úti
og undrast, stöðugt dást að þér að nýju,
já sitja og horfa á þennan stóra stein.
Og enli má finna beinan vitnisburð um
þessa tregðu, jafnvel ótta Hannesar við inn-
göngu í efnið. í Ijóðinu Við gröf Rilkes
(Stund og staðir,3 bls. 58) þakkar hann því
skáldi að hafa gert sér „steinana byggi-
lega“. Af þessu mætti draga þá ályktun, að
Hannes sjálfur telji hæpið, að unnt sé að
þroskast til þeirrar djörfungar, sem þarf til
könnunar á innhverfum, án þess að njóta
leiðsagnar kunnugra. (Sjálfur hefur Hann-
es túlkað leiðsagnarmótífið með látlausum
orðum í fyrsta kvæðinu í Kvœðabók: „En
við höfum skilið eftir kveðjur okkar / þeim
2 / sumardölum. Almenna bókafélagið
1959.
3 Stund og staðir. Helgafell 1962.
188