Tímarit Máls og menningar - 01.06.1963, Page 95

UMSAGNIR UM BÆKUR
er síðar leggja frá mynni fljótsins / í öllum
vörðum"). Það verður manni aftur nokkurt
umhugsunarefni, hvað Hannesi virðist
ganga treglega að hlíta leiðsögn Riikes í
verki, ef dæma má eftir síðustu bók hans,
Stund og staðir, sem mér finnst í ýmsu til-
liti þeirra sízt, þótt erfitt sé að gera upp á
milli dauðu blettanna þar og flatneskju-
flákanna í I sumardölum. Eitt atriði vil ég
nefna hér sérstaklega: það hefur iöngum
þótt siæmur stílsmáti að seilast eftir lýsing-
arorðum að óþörfu, þar sem þau orka til út-
þynningar og losarabrags. Svo virðist sem
Hannesi sé þetta síður en svo ljóst á köfl-
um og þó óljósast í Stund og staðir. Laus-
leg athugun, sem ég hef gert á tíðni lýsing-
arorða í fyrstu og síðustu bók Hannesar,
leiddi í ljós, að lýsingarorð eru um þriðj-
ungi algengari í Stund og staðir en í
Kvœðabók, eða um 12% í Stund og staðir
og um 8% í Kvœðabók af sambærilegum
heildarorðaforða. Þcgar liaft er í huga, að
lítt þörf lýsingarorð má finna í Kvœðabók
án mikillar fyrirhafnar, lætur nærri að á-
lykta, að u. þ. b. þriðjungur lýsingarorða í
Stund og staðir sé merkingarlítið glamur,
að öðru jöfnu. En svo aftur sé vikið að
Rilke: hann hefur nefnilega verið Hannesi
hugleikinn frá því fyrsta, sbr. ljóð í Kvœða-
bók, bls. 59; auk þess sem Hannes hefur
þýtt eftir hann bók. Full ástæða er til að
ætla, að Hannes sé betur kunnugur skáld-
skap Rilkes en flest íslenzk ljóðskáld. Þó
verður ekki séð, að dæmi Rilkes hafi
nokkru sinni hvatt Hannes til að kveðja yf-
irborðið í alvöru. Hvað valdi, myndu get-
sakir einar. Þó mætti minnast hér á orð
Rilkes í Die Aufzeichnungen des Malle
Laurids Brigge: „Því er nú ver, að þau ljóð
sem maður yrkir í æsku eru ekki þung á
metunum. Maður skyldi bíða og safna sæt-
leik og skilningi ævina alla, helzt sem
lengsta, og þá gæti ef til vill svo farið, að
manni tækist að skrifa tíu góðar ljóðlínur.
Því að ljóðlist er ekki, eins og fólk ímynd-
ar sér, tilfinningar einvörðungu (þær láta
aldrei á sér standa); ljóðlist er reynsla."
Reynsla: það er fang við svonefndan veru-
ieik. Mundi það hlutverk skáldsins að
greina hann sundur og tengja að nýju, svo
að úr verði annar eiginlegri. Skáldið verð-
ur að eiga bæði uppleysandi enzým og dug-
andi bindiefni; Hannes sýnist einkum fá-
tækur af hinu fyrrnefnda ...
En svo að ég víki aftur lítillega að kvæð-
unum sjálfum eins og þau liggja fyrir í
tveimur verðlaunuðum kverum og því
þriðja, mjög lofsungnu: ég hef það fyrir
satt, að Ilannesi Péturssyni hafi fram til
þessa tekizt bezt upp þar sem ltann kemur
fram sem óskipt áhorfs- og fullyrðingaskáld
(poet of statement). Tökum t. d. / Grettis-
búri (Kvœðabók, bls. 19). Sterkt veruleika-
skyn, næstum áþreifanlegar sjónmyndir:
„í sár / granir augu og gisið hár, sem fyrr /
gróju salti slær ...“ gefa þessu ramma
kvæði kyngimagn, sem enn eflist af snjöllu
formi, sundurbitinni hrynjandi og sérstæðri
notkun ríms. Eða þá Gamall þulur (Kvæða-
bók, bls. 17—18). Ég dreg á það enga dul,
að ég met mest í skáldskap Ilannesar til
þessa fyrsta hluta Kvœðabókar aftur að
saknaðarúthellingunni á bls. 45, svo að
maður minnist nú ekki á ösköpin þar fyrir
aftan: „Hann bíður niðrí hljóðu undirhúsi,
o. s. frv.“ Hér undanskil ég þó Rilke sem er
allgott kvæði, og líklega Steján G á blað-
síðu sextíu og þrjú. Gamall þulur þokast
fram í þungum raunsýnisstraumi með mátu-
legum skammti af draumúð ævintýris —
þangað til niðurlagslínumar tvær sprengja
í sundur hægvaxandi áhrifakúmúlasjónina
með sinni skoplegu líkingu: ævintýrasmið-
urinn er klukka!
Hér gæfist tækifæri að minnast á niður-
lög kvæða Hannesar, svona almennt. Myndi
þar skemmst af að segja, að ýmsum kvæð-
um þokkalegum í öllum hans bókum þrem
189