Tímarit Máls og menningar - 01.06.1963, Blaðsíða 98

UMSAGNIR UM BÆKUR
Kaupmannahöfn reyndu að gróðursetja
hugmyndir hins borgaralega heims í íslenzk-
um jarðvegi, Jjótt sjólfir væru þeir flestir
bændasynir og þjóðfélag þeirra, þar sem
þeir áttu ætt sfna alla, væri rakið bænda-
þjóðfélag án borgarastéttar. Með saman-
burðarrannsóknum sínum á ritum Rous-
seaus og Ármanni á Alþingi befur Nanna
Olafsdóttir sýnt óvefengjanlega fram á sam-
bandið milii hins skagfirzka bóndasonar og
hins lýðveldissinnaða franska byltingarrit-
höfundar, og þó ekki væri fyrir annað, hef-
ur hún hér brugðið nýju og merkilegu ljósi
yfir mikilvægan þátt sögu okkar.
Eitt er það atriði, sem Nanna Ólafsdóttir
reifar nánar í riti sínu: skoðanir Baldvins
á hinu konunglega einveldi. Var Baldvin
Einarsson konungssinni? Sumir íslenzkir
sagnfræðingar seinni tíma hafa svarað
þessu játandi, svo sem Þorkell Jóhannesson
og Jón Helgason prófessor i Kaupmanna-
höfn. Nanna Olafsdóttir hafnar þessari
skoðun, og með réttu að mínu áliti. Hún
sýnir fram á að ritskoðunarlög Danmerkur
hafi heft tungu hans á prenti, en í einka-
bréfum komi greinilega í ljós, að Baldvin
hallist að þingbundinni konungsstjórn.
Þetta tel ég ekkert vafamál, en ég vil taka
fram, þar sem hún vitnar í orð mín, er ég
skrifaði fyrir rúmum áratug um Baldvin
Einarsson, að ég hélt því aldrei fram, að
Baldvin Einarsson hafi verið mótfallinn
takmörkun hins konunglega einveldis. Hins
vegar taldi ég hann varkáran bónda og full-
trúa bjargálna bænda og leiddi það af fé-
lagslegum uppruna hans og ásigkomulagi
hins íslenzka þjóðfélags. Þegar ég talaði
um hinn varkára bónda í Baldvini Einars-
syni hafði ég í huga afstöðu hans til hinn-
ar síofsóttu stéttar lausamannanna, sem fól
í sér upplausn hins íslenzka bændaþjóðfé-
lags, en ég efaðist aldrei um pólitíska af-
stöðu Baldvins til konungseinveldisins. En
þetta er nú útúrdúr.
Nanna Óafsdóttir hefur unnið mikið og
þarft verk með þessari bók um Baldvin Ein-
arsson. Hún hefur markað sögulega stöðu
hans miklu skýrar en áður hefur verið gert.
Ég hef það helzt út á bókina að setja, að
höfundurinn hefur ekki unnið nógu vel úr
sumum köflum hennar, látið sér nægja að
afrita heimildirnar um afstöðu Islendinga
til stéttaþinganna, en ekki sundurgreint
nánar hið íslenzka „almenningsálit“ þeirra
tíma. En slíkar aðfinnslur skipta í raun og
veru litlu máli um bók, sem skrifuð er að
öðru leyti af samvizkusemi og vandvirkni
og varpar nýju og oft óvæntu ljósi á þenn-
an þokkafulla unga Islending sjálfstæðis-
baráttu okkar. Nanna Ólafsdóttir þarf ekki
að vera feimin við að birta áfram rannsókn-
ir sínar á þessum hugstæða kafla sögu vorr-
ar.
Sverrir Kristjánsson.
LEIÐRÉTTING
1 umsögn um Grískar þjóðsögur og æfintýri í síðasta hefti hefur misprentazt Lls. 79,
4. línu jagnaðarerindi fyrir jagnaðarejni.
192