Tímarit Máls og menningar - 01.12.1966, Blaðsíða 39

ísland hefur enga forsSgu
nú til, aS fundarstaðir þekktra heiðinna kumla hér á landi sé 147, en ein-
stakar grafir nær 290, því að oft eru fleiri grafir á sama fundarstaðnum, það
köllum við kumlateiga. HvaS merkilegast sé af þessu öllu veit ég ekki. En
hitt veit ég, aS allt í heild er þaS merkilegur efniviSur til frumsögu íslands
og merkilegur menningarsögulegur efniviSur yfirleitt. Til aS nefna eitthvaS
skal ég telja fram kumliS, sem ég rannsakaSi í litlum hólma í Ulfljótsvatni,
rétt hjá KaldárhöfSa sumariS 1946, og bátkuml, sem Þór Magnússon safn-
vörSur rannsakaSi í Vatnsdal í PatreksfirSi 1964. HiS síSarnefnda er lítt
kunnugt ennþá, en nú kemur grein um þaS í næsta hefti af Árhók fornleifa-
félagsins. Þessi tvö kuml eru meS þeim ríkmannlegustu og fjölbreytilegustu,
sem hér á landi hafa fundizt, en mörg önnur mætti nefna. Samt eru íslenzkar
fornmannagrafir upp og ofan heldur fátæklega úr garSi gerSar, þegar boriS
er saman viS önnur lönd á norrænu menningarsvæSi á svonefndri víkinga-
öld.
UvaSa bendingar gefa þessar rannsóknir, í fyrsta lagi um uppruna fslend-
inga?
ViS skulum reyna aS setja okkur í þau spor, aS alls engar ritaSar heim-
ildir væru til um þaS, hvenær og hvaSan ísland byggSist, og yrSum aS reyna
aS gera okkur grein fyrir þessu af fornleifum einum saman. ViS mundum þá
hiklaust komast aS þeirri niSurstöSu, aS landiS hefSi veriS óbyggt allnokkuS
fram á víkingaöld NorSurlanda, en síSan byggzt skyndilega frá NorSurlönd-
um nær miSju því tímabili eSa ekki allfjarri 900. SíSan hefSi hér heiSni hald-
izt um sinn, en þjóSin veriS orSin kristin um einni öld síSar. Ég sé ekki betur
en þetta fallist í faSma viS okkar fornu sögur í stórum dráttum, en ég skal
geta þess til gamans, aS einn erlendur fræSimaSur, sem skrifaSi langan rit-
dóm um bók mína, Kuml og haugfé, hélt því fram meS töluverSum krafti,
aS íslenzkar fornleifar frá víkingaöld bentu til þess aS landiS hefSi byggzt
allmiklu seinna en sögur herma og þyrfti aS endurskoSa landnámssöguna
í því Ijósi. Og ég get vel tekiS undir þaS, aS heldur draga þær í þá áttina en
hina, ef nokkuS er. Ef einhvern tíma væri tóm til, þyrfti aS rýna þar rækilegar
í kjölinn.
Barði Guðmundsson vefengdi ekki að fslendingar hefðu að meginstofni
komið frá Noregi, en fœrði rök að því að verið hefði annar þjóðflokkur en
sá sem nú byggir Noreg, með aðra siði og kominn austan eða sunnan að, frá
baltnesku löndunum. Hvaða bendingar gefa fornleifafundir hér í þessa átt?
357