Tímarit Máls og menningar - 01.12.1966, Blaðsíða 12

Tímarit Máls og menningar
kemur þessu ekki beinlínis við — að
fimmtíu árum eftir öreigabyltingu
eru Sovétríkin auðugt þjóðfélag sem
liefur allar efnahagslegar og félags-
legar forsenclur lil að vera fyrirmynd
annarra um lýðræðislega stjórnar-
háttu.
Skýringin á því hvers vegna stjórn-
list Leníns hefur reynzt sigursæl í
tæknilega og félagslega vanþróuðum
löndum er sú, samkvæmt því sem að
ofan greinir, að hún er sniðin við
hæfi þjóðfélaga sem eru félagslega
lítt mótuð (lítt strúktúreruð) og þar
sem ríkisvaldið rís hátt yfir stofnanir
horgaralegs félags. Af þeirri stað-
reynd réttlætist sú áherzla sem Lenín
lagði á ríkisvaldið í byltingarkenn-
ingu sinni.
Næst liggur fyrir að skilgreina
hvers vegna jafnaðarmönnum hefur
reynzt ókleift að breyta auðvalds-
þjóðfélögum Vestur-Evrópu á sósíal-
íska vísu eftir þingræðisleið sinni. I
orðalaginu felst að þeir hafi haft og
hafi enn vilja til að breyta kapítal-
isma í sósíalisma: sá vilji er skráður
skýrum stöfum í stefnuskrám flestra
sósíaldemókrataflokka Evrópu, meira
að segja hins íslenzka. Ósamræmið
milli stefnu þeirra og starfshátta, milli
fræðikenningar og framkvæmda, sem
hlasir við hverjum óvilhöllum gagn-
rýnanda og er vafalaust til muna
meira en hjá flokkum nokkurrar ann-
arrar stj órnmálastefnu, hefur senni-
lega skapazt miklu fremur fyrir sak-
ir rangrar stjórnlistar í grundvallar-
atriðum en fyrir vísvitað fráhvarf
foringja þeirra frá stefnu sósíalism-
ans.
I hverju felst þá skekkjan? Perry
Anderson hefur skilgreint hana á
þessa leið: Kórvilla sósíaldemókrata-
flokkanna stafar af því að þeir höfðu
í grundvallaratriðum rangar hug-
myndir um eðli valdsins í háþróuðum
auðvaldsþjóðfélögum og um leiðirn-
ar til að ná því.
Allir starfshættir þeirra miðast við
þá hlekkingu að lýðræðið eitt sé lyk-
ill að þungamiðju valdsins og þetta
vald sé í höndum löggjafans. „Í þess-
ari tálsýn birtist þjóðfélagið sem
gagnsær, augljós uppdráttur þar sem
valdinu er dreift skipulega til hvers
fullveðja borgara með vissu millibili
(við kosningar), og er síðan óðar
dregið saman í nýja, óskipta heild
(ríkisstjórn) .. . Allri orku jafnaðar-
mannaflokkanna er þannig einbeitt
að þessari úrslitastund sem þingkosn-
ingarnar eru í augum þeirra; allt
annað verður að víkja. Kosningarnar
verða að baráttu sem halda mætti að
ráði örlögum þjóðarinnar.“
„Það liggur í augum uppi hve þessi
hugmynd um valdastrúktúr hins há-
þróaða auðvaldsskipulags er einfeldn-
ingsleg . . . Valdið í háþróuðum auð-
valdsþjóðfélögum er ekki eins konar
hlutur sem er staðsettur eingöngu —
eða aðallega — í þinginu og flytja
má til eftir því sem meirihlutinn breyt-
330