Tímarit Máls og menningar - 01.12.1966, Blaðsíða 21

Verkalýðshreyfingin í Vestur-Evrópu andspœnis nýkapítalisma
orkumagn sem honum ber að inna
af hendi á vinnustaðnum. Vegna firr-
ingar vinnunnar birtist hún launa-
manninum aðeins sem tæki til að
uppfylla ákveðnar efnalegar þarfir,
en ekki sem skapandi og virk starf-
semi. Vinnan verður honum kvöð og
tómstundirnar leið til þess að endur-
heimta það frelsi sem vinnan neitar
honum um. En nýkapítalisminn hef-
ur einnig svipt hann frelsi tómstund-
anna með því að skilyrðisbinda hann
til að nýta þær til að fullnægja óvirk-
um og ópersónulegum neyzluþörfum.
Til þess hýður hann neytanda sínum
upp á æ fjölbreytilegri leiðir og vek-
ur hjá honum þörf á að flýja undan
spennu og þrýstingi iðnaðarþjóðfél-
agsins, selur honum gleymskumeðöl
sem heina hug hans frá hinum gráa
raunveruleika. Allt er þetta gert í
þeirri von, eins og Gorz segir, að
„þessir menn sem eru uppteknir af
ýmsum flótta- og gleymskumeðölum,
muni hætta að vefengja grundvöll
sjálfs skipulagsins: firringu vinnunn-
ar. Kapítalisminn fágar neyzluna og
tómstundirnar svo að hann þurfi ekki
að siðfága hin félagslegu samskipti,
framleiðslu- og vinnuafstæðurnar.
Því meir sem hann firrir menn í vinnu
þeirra, þeim mun betur er hann búinn
til þess að firra þá sem neytendur; og
öfugt: hann firrir þá sem neytendur
til þess að firra þá þeim mun rækileg-
ar í vinnunni.“
Einhliða launabarátta á grundvelli
megindaþarfa
Af því sem að framan segir má
sjá að nýkapítalisminn hefur mörg
járn í eldinum í einu til þess að reyna
að forða því að hinar innri mótsetn-
ingar hans leiði til kollsteypu skipu-
lagsins og tryggja stöðugan hagvöxt
á grundvelli stóraukinnar einka-
neyzlu. Varla verður komizt hjá
þeirri ályktun að stjórnlist kommún-
istaflokkanna í V-Evrópu hafi a. m. k.
að ýmsu leyti orðið nýkapítalisman-
um að liði við að aðlaga hann breytt-
um aðstæðum og leysa markaðs-
vandamál hans með einstaklingsbund-
inni fjöldaneyzlu. Stjórnlist þeirra
miðaðist lengi vel við það að meðan
kapítalisminn héldi velli og fengi
starfað eðlilega væri ekki um annað
að ræða fyrir verkalýðsstéttina en
berjast kjarabaráttu, reyna að hækk^
verðgildi vinnuaflsins og skerða að
sama skapi ávöxt auðmagnsins, gróð-
ann. Með því móti mundi hagur þess
og framtíðarmöguleikar smám sam-
an þrengjast. Hægfara barátta verka-
lýðsins fyrir sósíalískum umbreyt-
ingum á auðvaldsskipulaginu væri
dæmd til að mistakast og snúast kapí-
talismanum í hag svo lengi sem hann
hefði tögl og hagldir á ríkisvaldinu.
Vitanlega væri rangt að segja að
kommúnistaflokkarnir hefðu hvergi
hvikað frá þessari stj órnlistarfor-
skrift. 1 raun og veru fylgdu þeir
henni ekki trúlega nema á millistríðs-
339