Tímarit Máls og menningar - 01.12.1966, Blaðsíða 15

Verkalýðslireyjingin í Veslur-Evrópu andspœnis nýkapítalisma
arsinnaðar afleiðingar í för með sér.
Saga sósíaldemókratískra flokka hef-
ur alla tíð verið staðfesting á þeim
sannindum.
Perry Anderson bendir á að þótt
lenínismi og sósíaldemókratí virðist
að öllu leyti andstæðar stj órnlistar-
kenningar, þá svipi þeim þó saman í
einu grundvallaratriði: þeirri höfuð-
áherzlu sem báðar leggja á ríkisvald-
ið. Hið borgaralega félag verður þann-
ig fyrir utan aðalvettvang baráttu
þeirra. I þessu er fólginn lykillinn
að hinu ójafna gengi þeirra; því að í
A-Evrópu var ríkið eini hugsanlegi
hurðarás þj óðfélagsbreytinga vegna
þess hve hið borgaralega félag var
þar vanþróað og lítt mótað. En í V-
Evrópu var þessu nákvæmlega öfugt
farið. Þar náði hið borgaralega félag
að drottna pólitískt yfir rikinu, eftir
því sem úr skortinum dró, og laga
það eftir sinni mynd. Samfélagsleg
undirokun ríkisvaldsins er undirrótin
að gjaldþroti sósíaldemókrataflokk-
anna.
Nýkapítalisminn og gjaldþrot koll-
steypukenningarinnar.
Ef skilgreining Perry Andersons,
sem hér hefur verið stuttlega rakin,
er rétt í meginatriðum, þá er ekki að
undra þótt kommúnistaflokkarnir í
V-Evrópu er hafa byggt fræðilega á
stjórnlist lenínismans hafi fengið
heldur litlu áorkað í baráttu sinni
fyrir sósíalisma. Ekki svo að skilja að
stjórn þeirra og skipulagning á stétta-
baráttunni hafi ekki leitt til mikilla
hagsbóta fyrir verkalýðinn og alla
launþega. Sú breyting sem orðið hef-
ur á lífskjörum launþega á síðuslu
áralugum, samfara tækniþróuninni,
er ekki hvað sízt þeirra verk. En hitt
má öllum vera Ijóst, að hugmyndir
þeirra um byltingarsinnaða umbreyt-
ingu kapítalismans í átt til sósíalisma
eru langt frá því að hafa rætzl. Eftir
því sem árin hafa liðið hefur koll-
steypukenning þeirra, sem svo mætti
nefna, (þ. e. kenningin um skyndi-
valdatöku verkalýðsstéttarinnar að
undangenginni byltingu) fjarlægzt æ
meir þjóðfélagsveruleik kapítalism-
ans og raunverulegt hugarfar lágstétt-
anna. Þróun kapítalismans sem verka-
lýðsstéttin og flokkar hennar hafa
ráðið miklu um, hefur m. a. leitt til
þess að hann er í augum meiri hluta
launþega „bærilegt“ eða þolanlegt
skipulag sem hvetur þá ekki til opin-
skárrar uppreisnar. Ef hugtakið ný-
kapítalismi hefur einhverja merkingu
þá felur það einmitt í sér hinar fé-
lagslegu breytingar sem orðið hafa á
kapítalisma hins óhefta einkaframtaks
er Karl Marx skilgreindi meistaralega
á sínum tíma. Hér verður stiklað á
helztu breytingunum sem hafa fegrað
ásjónu auðvaldsskipulagsins, en þó
í engu breytt innri lögmálum þess:
leit auðmagnsins eftir hámarksgróða.
Marx gerði ráð fyrir því að félags-
leg gerð kapítalismans mundi ein-
333