Tímarit Máls og menningar - 01.06.1968, Page 51

Halldór Laxness á krossgötum
ur óvarðandi, sem wallstreetbúar
vilja umfram alt aka til Kremls —
sömu leið og Hitler. ÞaS er sagt aS
þá sem guSirnir vilji tortíma æri
þeir fyrst“ (Reisubókarkorn, bls.
195).
ÞaS var í þessum svifum sem Hall-
dór hlaut nóbelsverSlaun 1955 eftir
aS hafa veriS umtalaSur sem hugs-
anlegur verSlaunahafi um árabil. í
stjórnmálalegu tilliti var hann enn
sem fyrr umdeildur — vegna starf-
semi sinnar í þágu heimsfriSarhreyf-
ingarinnar sem oft var sögS í hönd-
um kommúnista, og vegna margra
óblíSra ummæla um stjórnarstefnu
vesturveldanna. Allra sízt hafSi hann
aS undanförnu gert nokkuS þaS er
mætti milda svipmót skoSana hans.
En þeirri skoSun aS Halldór ætti aS
hljóta bókmenntaverSlaun Nóbels
hafSi mjög aukizt fylgi meSal helztu
bókmenntagagnrýnenda sænskra og
hann átti sér áhrifamenn aS fylgj-
endum. í veizlu í Stokkhólmshöll
kom Wilhelm prins til hans og kynnti
sig af lítillæti: „Ég heiti Wilhelm.
Þér þekkiS mig aS vísu ekki, en ég
hef veriS vinur ySar og málsvari hér
í SvíþjóS í mörg ár.“ (Upphaf mann-
úSarstefnu, bls. 224).
3
ÞaS er ekki sízt á sviSi stjórnmála
sem Halldór hefur breytzt allmjög
eftir viStöku nóbelsverSlauna. Ef til
vill væri ekki ástæSa til aS dvelja
sérstaklega viS þá hliS á þróunarferli
hans ef þaS hefSi ekki einnig haft
meiriháttar áhrif á skáldskap hans.
Hann hefur sjálfur staSfest aS svo
sé, og ég vonast til aS geta skýrt sam-
hengiS hér á eftir.
ÞaS var bein afleiSing verSlauna-
veitingarinnar aS Halldór tókst á
hendur mikil ferSalög vegna boSa
frá fjölda landa í austri og vestri: til
Bandaríkjanna, Kína, Indlands, ísra-
els og fleiri landa, þar sem hann
kom fram sem menningarfulltrúi ís-
lands. ÞaS féll einnig í hlut hans aS
bjóSa sænsku konungshjónin vel-
komin til íslands meS ræSu í hátíSa-
sal Háskóla íslands 30. júní 1957.
Til skýringar á þessu vísaSi hann til
fyrirmynda alla leiS frá víkingatím-
anum:
Skáld og höfundar bóka hafa frá fomu
fari verið innvirðulegir fulltrúar almenn-
ings hér á landi. Þegar þjóðin talar öll,
kveður hún til skáld sín að mæla fyrir
munn sér.
Það var mikill siður til foma, meðan
enn var ein túnga á Norðurlöndum, að ís-
lenskir menn geingju fyrir norræna kon-
únga og reyndu sig í jieirri íþrótt sem ís-
lendíngum var innborin, og þeir kölluðu
vammi firða, en það er skáldskapur. Ég er
stoltur af því að þessi siður er enn ræktur,
og að ég stend á þessari stundu í spomm
íslendíngsins Óttars svarta, sem var skáld
svíakonungs fyrir þúsund árum (Gjöm-
íngabók, bls. 86—87).
Þetta atvik er til vitnis um að Hall-
dór hefur í heimalandi sínu næstum
41