Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.07.1982, Síða 80

Tímarit Máls og menningar - 01.07.1982, Síða 80
Tímarit Máls og menningar sem oft voru víst skorin við nögl. Eini möguleiki þeirra til verulegra breytinga var að giftast upp fyrir sig. Glæsilegur kvenbúningur hefur því hér eðli töfragripsins í ævintýrunum sem dugað gat eigandanum til að ná í kóngsdótturina og ríkið. Yfirnáttúrlegi þátturinn, þ.e. afskipti huldufólksins, þjónar líka þeim tilgangi að fletta ofan af hinu rétta innræti vondu kvennanna og koma á svolitlu réttlæti í veröldinni. En þar er stigsmunur á. Hvorki heimasæt- urnar, mæður né systur góðu stúlknanna ganga svo langt að leggjast með huldumanninum, einungis húsfreyjurnar. Þar í gæti falist ádeila á tvöfalt siðgæði húsbændanna sem fylgdust grannt með hegðun vinnu- fólks síns og voru ósparir á refsingarnar meðan þeir sjálfir leyfðu sér hitt og þetta. Það eru líka húsfreyjurnar að viðbættri einni vondri móður sem fá þyngstu refsinguna, kvalafullan dauðdaga. Hér hafa því kúgaðar og þrautpíndar vinnukonur og barin börn e.t.v. getað fengið ofurlitla útrás fyrir beiskju sína og hefnigirni í garð kvalara sinna. Mér finnst einboðið að líta á mismunandi útgáfur sögunnar í ljósi þessa margfalda hlutverks. Sögumenn eða konur hafa vafalaust gert mismunandi mikið úr mismunandi atriðum eftir því hvað þeim sjálfum lá á hjarta og hverjir áheyrendur voru. Þeir hafa svo aftur dregið lærdóm af henni eða notið hennar hver með sínum hætti. Amorsleikir í álfheimum Hér má telja a.m.k. 12 sögur, flestar fremur stuttar og einfaldar að gerð, byggðar utanum eina prófraun sem alltaf er sama eðlis. Aðalpersónur eru tveir karlmenn: eldri og yngri, stundum faðir og sonur, eða æðri og óæðri, langoftast prestur og ráðsmaður hans eða vinnumaður. Sá eldri eða æðri á vanda til að hverfa að heiman við ýmis tækifæri, einkum á helgum, enginn veit hvert, en stundum er haldið að hann sé með álfum. Sá yngri eða óæðri sækir fast að fá að koma með og er að lokum veitt það með því skilyrði að hann geri í öllu eins og hinn eða allt það sem krafist verði af honum. Svo er haldið í álfheima, klett eða hól, þar sem fyrir eru tvær konur, eldri og yngri, oft mæðgur. Þær bjóða upp á ríkmannlegar veitingar og síðan gengur eldra parið í eina sæng og fer vel á með þeim. Nýliðanum er ætlað að hvíla hjá þeirri yngri en hann neitar þverlega, hrindir henni frá sér og slær hana þegar hún leitar á hann, reynist áhugalaus eða getulaus þegar upp í er komið eða tekst a.m.k. ekki að gera hana ánægða. Afleiðingin verður mikil reiði beggja kvenna og oftast álög, hann verður stelsjúkur, versti kvennabósi eða 326
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.