Tímarit Máls og menningar - 01.07.1982, Síða 121

Umsagnir um bœkur
Mömmu Döggu gengur ekki eins vel
og Döggu að laga sig að lífsháttum
fólksins á Brekku þegar hún kemur af
sjúkrahúsinu og þolir illa óreiðuna og
framkomu barnanna. En þó að það séu
ættingjar Döggu á Breiðuvík sem eru
hreinlætispostular er höfundi umhugað
að sýna fram á að Brekkubúar séu engir
sóðar. Tvisvar eru gerðar rækilegar til-
tektir og allir vinna saman þannig að
hreingerningarnar verða mjög skemmti-
legar.
Höfundur virðist ætla að láta fullt
jafnrétti ríkja á Brekku, en það tekst þó
engan veginn. Mamma og amma bera
hita og þunga heimilisverkanna og alla
ábyrgðina. Þótt hreingerningin, hundr-
að stykkja herferðin, sé undir stjórn
pabba er hún greinilega gerð fyrir
mömmu! Þessar misheppnuðu jafnrétt-
istilhneigingar sjást best ef litið er á
krakkana Femu og Fannar. Það kemur
fram að Fannar er duglegri í elda-
mennskunni en Fema (bls.103). Henni
finnst „ekkert sérstaklega gaman að elda
mat“, hún vill „miklu heldur taka til á
verkstæðinu hans pabba“ (bls.104). Ekki
fást við verkfæri og vélar heldur taka til
kringum karlmennina.
Brekka er eiginlega paradís á jörðu.
Húsið með öllum sínum skúmaskotum
og garðinum umhverfis er ævintýralegt.
Þar dvelur Dagga líka í góðu yfirlæti og
dafnar vel. Undir regnboganum segir
því frá barni sem er sent til Reykjavíkur
til að mannast. Hefðin í barnabókum er
hins vegar sú, að vandræðabörn eru
send í sveit þar sem þau verða að mestu
sómakrökkum. Þessi tilbreyting er
skemmtileg en ekki nógu sannfærandi,
þar sem umhverfi Brekku líkist meira
sveit en borg.
Það er greinilegt að höfundur vill að
tekið sé fullt tillit til óska og þarfa
barna. Gamla fólkið gleymist heldur
ekki. Það á sín vandamál og hefur sínar
tilfinningar sem ber að virða, sbr. sam-
band Dagnýjar ömmu og Runka.
Þessar tvær sögur, Lyklabarn og
Undir regnboganum, eru að mörgu
leyti líkar. Höfundar þeirra virðast báð-
ir ætla sér að skrifa sögur sem eigi sér
stoð í veruleikanum. Báðir bera þeir hag
barna fyrir brjósti og eru uggandi um
framtíð þeirra í heimi þar sem ekkert
pláss er ætlað þeim. Þetta er kannski
ekki að undra, þegar haft er í huga að
báðar eru bækurnar sendar í samkeppni
um verðlaunabækur á barnaári. Þær
fjalla báðar um vandamál sem margir
hafa allt of lengi reynt að leiða hjá sér,
þ. e. samband foreldra og barna og rétt
barnanna. Hins vegar er í hvorugri bók-
inni reynt að grafast fyrir um rætur
vandans en skuldinni skellt á einstakl-
inga, sem verða allt að því illmenni í
sögunum.
I Undir regnboganum er það Krist-
björg, föðuramma Döggu, sem virðist
uppspretta alls ills í sögunni. Hún er
áreiðanlega myndarhúsmóðir og hefur
mótað Birnu, tengdadóttur sína, eftir
sínum skoðunum. En hvers vegna verða
þær þessar „hryllilegu fyrirmyndarhús-
mæður“? Því reynir höfundur ekki að
svara, en ætli ástæðan sé ekki sú að þetta
er eini vettvangur þeirra til skapandi
starfs og eina von um viðurkenningu í
starfi (sjá bls. 88 og 90—91).
Boðskapur beggja bókanna er að
mannlegar tilfinningar skipti meira máli
en allt annað. Ast á og eftirsókn eftir
dauðum hlutum, ásamt endalausri bar-
áttu við ryk og skít, þarf að ryðja úr
vegi svo að tilfinningar fólks fái notið
sín. Þema og boðskapur beggja bók-
anna er því hinn sami, en stíll og frá-
sagnarháttur ólíkur.
367