Tímarit Máls og menningar - 01.06.1987, Blaðsíða 16

Tímarit Mdls og menningar
innri andstæðna sem hafa sífellt þrengra svigrúm til að finna lausn og
brjótast að síðustu út í byltingum.
Hann sýndi fram á hvernig borgarastéttin hafði orðið til innan léns-
skipulagsins, örlítið kím innan um lögstéttirnar þrjár: bændur, klerka
og aðal. Og hvernig henni óx ásmegin í andstæðuspili lénsskipulagsins
og varð að lokum ofan á í kjölfar landafunda og heimsverslunar. Bylting-
ar borgarastéttarinnar ruddu úr vegi síðustu stíflum og höftum í fram-
leiðsluháttum auðvaldsskipulags.
Nú var gefið upp á nýtt í nýju spili þar sem borgarastétt og verkalýður
tókust á. Sýnt var fram á hvernig andstæður kapitalismans mögnuðust
uns upp úr sauð í byltingum þar sem gagnstæðir hagsmunir borgar-
astéttar og verkalýðs elduðu saman grátt silfur. Hvernig sjálf efna-
hagsmaskína auðvaldsins átti í æ óleysanlegri kreppugangi þar sem
skiptust á vaxtaskeið og stöðnun uns allt stæði klossfast og annað fram-
leiðslufyrirkomulag yrði að leysa auðvaldsskipulagið af hólmi: sameign-
arskipulagið.
En það var allan tímann ljóst og skýrt að hið síðar nefnda yrði skilgetið
afkvæmi hins fyrr nefnda, einsogeggið kemurafhænunni, barniðaffor-
eldri. Sameignarskipulagið útheimti menningarstig sem væri óhugs-
andi án framleiðslugetu og skipulagshæfni auðvaldsskipulagsins.
Marxistar 19. aldar höfðu yfirsýn yfir auðvaldsskipulög allra landa og
fylgdust með fmgerðustu hræringum yfirborðsins jafnt sem kraftaspili
undirdjúpsins. Búist var við byltingum þar sem kapitalisminn væri best
fram genginn: Þýskaland, Frakkland, England — þótt ekki væri talið
útilokað að hrófatildur á borð við Rússland brysti fyrst eftir lögmálum
veikasta hlekkjarins.
f*ar eð söguframvindan átti sér efnislegar orsakir voru marxistar alæt-
ur á veruleikann. Marx og Engill eru vaknir og sofnir að fylgjast með
framförum í iðnaði og landbúnaði og liggja yfir tækninýjungum afþví
allt virkar saman, hvort sem um er að ræða uppfinningar í hernaði á borð
við staðlaðar byssukúlur eða breiðgötur í borgarskipulagi — allt verður
þeim tilefni til víðtækra ályktana um stjórnlist byltingarinnar.
Engill og Marx víkja aldrei úr glugga og hvað eftir annað sjá þeir birt-
ast fyrirboða endalokaupphafsins — en það var yfirleitt þjófstart.
Þeir voru báðir farnir af vakt þegar heimsstyrjöldin brast á 1914 með
byltingaruppsuðu í Þýskalandi og Rússlandi og næstumbyltingum hér
og hvar út um alla Evrópu.
14