Tímarit Máls og menningar - 01.06.1987, Blaðsíða 6

Timarit Máls og menningar
mér forstjórastöðu útgáfufyrirtækis Menningarsjóðs og Þjóðvinafélags
sem hann var þá að setja á laggirnar. Jónas tók hinsvegar skýrt fram að
þetta fyrirtæki væri stofnað til höfuðs Máli og menningu, sem hann taldi
þjóðhættulegan félagsskap, enda fjármagnaðan með Rússagulli. Mér
leist víst ekki miklu betur á þetta tilboð en embætti fríkirkjuprests, og
ég man að ég hitti Kristin og Halldór Laxness þegar ég kom af fundi
Jónasar og sagði þeim þessar fréttir. Þeir skemmtu sér vel og töldu þetta
merki þess að Jónas væri nú í vígahug og leitaði víða fanga um liðveislu.
Nú ætla ég ekki að halda því fram að þetta tilvik hafi átt þátt í því að
Kristinn leitaði eftir því að fá mig til starfa fyrir Mál og menningu, en oft
áttum við eftir að hlæja að þessari tilraun Jónasar til að kaupa Máli og
menningu höfuðsbana.
Við Kristinn hittumst aftur þegar hann kom til Kaupmannahafnar
síðsumars 1945 í opinberri viðræðunefnd við dönsk stjórnvöld, m. a.
um handritamálið. Ekki man ég hvort hann færði þá þegar í tal við mig
að koma til starfa hjá Máli og menningu, en um veturinn eftir áttum við
um það bréfaskipti. Niðurstaðan varð sú að ég fékk ársleyfi frá því starfi
sem ég gegndi þá í Kaupmannahöfn og við hjónin fórum heim sumarið
1946. Kristinn var þá orðinn ritstjóri Þjóðviljans og hafði ærið að starfa,
enda var Keflavíkursamningurinn í uppsiglingu og pólitísk barátta í al-
gleymingi. Ég tók því við starfi hans hjá Máli og menningu og átti bæði
að sjá um útgáfuna og ritstýra Tímaritinu.
En hvernig var nú umhorfs hjá félaginu? Þeim sem þekkja til nú
mundi þykja umsvif þess um þær mundir harla lítil. Starfsliðið, auk
mín, var aðeins tveir menn, Ólafur Eiríksson, sem stýrði bókabúð félags-
ins og sá um reikningshald þess, og Einar Andrésson, sem var umboðs-
maður félagsins í Reykjavík og sá um öll skipti við félagsmenn þar, en
var auk þess allra manna duglegastur að selja aukabækur útgáfunnar.
Ýmislegt var þó á prjónunum. Ennþá höfðu menn ekki misst trúna á því
að framhald yrði á Arfi íslendinga, það var meira að segja lengi geymdur
sérstakur pappír í næsta bindi. Félagið hafði þá nýlega stuðlað að því að
koma á fót Hólaprentsmiðju, og verið var að reisa hús yfir hana í Þing-
holtsstræti, þar sem félagið fékk seinna skrifstofu, en hún var engin til
áður.
Sá fjörkippur sem kom í íslenska bókaútgáfu á stríðsárunum hafði
vissulega skapað Máli og menningu vaxandi samkeppni á bókamarkað-
num, kannskeekki svo mjög í sjálfri sölu bókannasem í því að önnur for-
4