Tímarit Máls og menningar - 01.06.1987, Blaðsíða 8

Tímarit Máls og menningar
bókum sem komnar voru til landsins en höfðu verið keyptar með vissum
greiðslufresti. íslenskir bóksalar höfðu af þessu mikla armæðu, misstu
bæði lánstraust og mannorð hjá erlendum útgefendum og fengu lengi
enga erlenda bók keypta nema gegn staðgreiðslu.
Annað atriði, sem nú mundi þykja skrýtið, var verðlagseftirlit á bók-
um. Bókaverð var ákveðið af verðlagsyfírvöldum, og ekki mátti setja
bækur á markað fyrr en verðið hafði verið samþykkt. Nú voru verðlagsyf-
irvöld ekki sérfróð um bókaútgáfu, endaþurfti þess ekki með, því að ein-
hver spekingur hafði búið til einfalda formúlu til að ákveða bókaverð, og
henni héldu yfirvöld til streitu og tjáði ekki í móti að mæla. Telja skyldi
fram allan beinan framleiðslukostnað bókarinnar, pappír, prentun, próf-
arkalestur og ritlaun, tvöfalda síðan þá upphæð og deila í útkomuna með
eintakafjölda upplagsins. Utkoman var þá verð bókarinnar. Gallinn á
þessari ágætu formúlu var bara sá að bækur seldust sjaldan upp. Útgef-
endur reyndu vitaskuld að fara í kringum þessi ákvæði eftir getu, og
gengu um það margvíslegar sögur sem enginn vissi sönnur á, enda áttu
menn kárínur vísar ef upp komst.
Allt þetta kostaði töluvert amstur og margoft ergelsi í þokkabót. En
nú mætti spyrja: hvernig gekk að afla efnis til útgáfu og í Tímaritið? Þess
er fyrst að geta að ýmislegt var þegar umsamið þegar ég tók við, eins og
áður sagði, en misjafnlega gekk að fá menn til að standa við loforð sín.
Flestir skrifandi menn höfðu nóg að gera, og því þurfti stundum að ýta
fast á eftir sumum. Svo vill til að ég á kópíu af bréfi frá mér til Jóns pró-
fessors Helgasonar frá árinu 1947, þar sem minnst er á þetta vandamál.
Líklega hef ég verið nýbúinn að standa í eftirrekstri og verið heldur fúll,
því að þar segir: „Hér er ekkert gert nema óaflátanlega sé verið að rekast í
öllum hlutum, rithöfundum, þýðendum, prentsmiðjum og bókbindur-
um. Öll loforð eru skilyrðislaust svikin, og ekkert gert nema með eftir-
gangsmunum. Allir hafa meira en nóg að gera og geta þess vegna leyft
sér það sem þeim sýnist gagnvart þeim sem eftir vinnunni sækjast".
Þarna er nú kannske fulldjúpt í tekið árinni, því að einhvern veginn
bjargaðist þetta þrátt fyrir allt baslið. Og vissulega man ég eftir góðum
samskiptum við ýmsaaðilja, endaþótt hitt væri líka til. En sem betur fer
hefur mér gleymst að mestu það amstur sem þessi bréfsorð benda til.
Hitt man ég heldur að ég átti góða samvinnu við ýmsa höfunda sem
tengdir voru Máli og menningu bæði fyrr og síðar. Einn þeirra var Jó-
hannes úr Kötlum. Hann birti fyrstu órímuðu ljóð sín undir dulnefninu
6