Tímarit Máls og menningar - 01.12.1990, Side 13

sagnalist sem var á miklu hærra stigi heldur
en í Skandinavíu. Þá var fjöldi þræla og
eiginkvenna af írskum og skoskum upp-
runa sem kom með landnámsmönnum í
öndverðu. Þannig varð til blönduð menning
á íslandi sem var ný og ólík heimamenning-
unni í þröngum fjörðum Suðvestur-Noregs.
Þessar aðstæður urðu því til þess að móta
nýja þjóð á margvíslegan hátt. Hún hafði
fjörug menningarsamskipti við stórþjóðir,
en til þeirra sóttu íslenskir klerkar menntun
sína á elleftu og tólftu öld (þangað sem nú
er England, Þýskaland og Frakkland). Is-
lendingar sköpuðu líka nýja bókmennta-
grein: íslendingasögur sem Norðmenn hafa
platað enskumælandi fólk til að kalla The
Old Norse Sagas. Á heimavelli eru Norð-
menn enn ósvífnari og prenta endursagnir
íslendingasagna og Heimskringlu sem
Norskar þjóðarbókmenntir — sem er álíka
skynsamlegt og ef Danir gæfu Hamlet eftir
Shakespeare út sem danskar bókmenntir af
því að Hamlet var danskur prins. íslending-
ar höfðu einnig einokunaraðstöðu á hirð-
skáldamarkaði norrænna höfðingja fram á
þrettándu öld þegar nýir riddarasiðir bárust
sunnan úr álfu og tungutak íslenskra skálda
varð að framandi hjutuhjutuhjutu í eyrum
konunga líkt og sænskan sem heyrist stund-
um í THE MUPPET SHOW.
Vegna þessa hlutverks sem sérlegir
gæslumenn fomnorrænnar menningar og
sérstöðu í bókmenntalegri nýsköpun á mið-
öldum hafa íslendingar þá afstöðu til sjálfra
sín að þeir séu engin jaðarmenning heldur
eigi Norðmenn, Danir og Svíar þeim mikið
að þakka og megi sjálfir vara sig að missa
ekki eigin menningu og tungumál endan-
lega í hendur fjölþjóðmenningar og ensku-
áhrifa. Þeir séu jaðarmenningin sem standi
hvað höllustum fæti á Norðurlöndum af því
Þannig varð til blönduð
menning á Islandi sem var
ný og ólík heimamenning-
unni í þröngum fjörðum
Suðvestur-Noregs. Þessar
aðstœður urðu því til þess að
móta nýja þjóð á margvísleg-
an hátt. Hún hafði fjörug
menningarsamskipti við stór-
þjóðir. . .
að þeir geri sér ekki grein fyrir smæð sinni
og rótleysi. Þeir séu hinn feiti þjónn sem
hafi gengið kúgara sínum á hönd en smá-
þjóðir Norðurlanda séu aftur á móti hinn
barði þræll í sögu Halldórs Laxness því í
þeirra bijósti eigi frelsið heima.
Samvinna þjóða er vænlegri en
ofuráhersla á sérstöðu þeirra
Smáþjóðir á jaðri heimsmenningar hafa
stundum mikla tilhneigingu til að ofmeta
sérstöðu sína og hamra á henni; halda að
þær séu allt öðru vísi en allir aðrir. í Glaum-
bæ í Skagafirði er enskumælandi ferða-
mönnum til dæmis boðið upp á þann
fróðleik að ekki hafi verið vont loft í gömlu
baðstofunum því að íslenska loftið sé svo
einstaklega hreint. Þar á heldur ekki að hafa
verið svo voðalega kalt af því að íslenskt
torf hafi svo ágæta einangrunareiginleika.
Og við höldum að dálæti okkar á innmat og
þeim hlutum húsdýra sem ekki teljast með
úrvalssteikum sé ákaflega íslensk matar-
menning þegar sannleikurinn er sá að fá-
tækt fólk um allar jarðir leggur sér til munns
TMM 1990:4
11