Tímarit Máls og menningar - 01.12.1990, Page 20

um sína eigin menningu og út frá sínu eigin
sjónarhomi.
Skólar og skólastarf skipta líka miklu
máli fyrir menningu smáþjóða. En það er
ekki nóg að vel sé gert við þjóðlega menn-
ingu í skólum ef menningin blómstrar ekki
líka á öðmm sviðum þjóðlífsins. Tungu-
málið er ekki bara kennslutæki og brothætt
fyrirbæri sem skólamir þurfa að hlúa að,
rækta og vemda með málræktarátökum.
Allur nútíminn verður að fara fram á þeim
málum sem við viljum að séu töluð í ver-
öldinni, hámenning jafnt sem lágmenning
eða fjöldamenning. Við þurfum að rokka á
smámálunum, eiga tölvuforrit, skrifa bók-
menntir og leika leikrit; nota málið til allra
hluta þar sem orða er þörf, þýða og staðfæra
en ekki láta alþjóðlegu áhrifín á tungumálið
gera sig heimakomin hjá okkur með nýju
verklagi. Slíkt er fyrsta merkið um dauða
málsins og í kjölfarið fylgir hrun þjóðlegrar
menningar.
Það nægir með öðrum orðum ekki að hafa
innlenda hámenningu á sparifötum heldur
þurfum við líka að búa til afþreyingu á
okkar eigin máli, skrifa reyfara og gera
lélegar bíómyndir svo að hægt sé að full-
nægja sem flestum þörfum á þjóðlegu smá-
málunum. Hér eru kvikmyndimar kannski
einna mikilvægastar. Þær eru lang útbreidd-
asti miðill nútímans og ef enskan verður
allsráðandi í þeim myndum sem sýndar eru
og hljóta fjöldaathygli þá er stutt í að þjóð-
imar hverfi í enska úthafið. Ekki er nóg að
gera menningarlegar elítumyndir á þjóð-
málunum heldur þarf allar gerðir mynda
þannig að afþreyingin spretti líka upp úr
okkar eigin jarðvegi en komi ekki bara inn-
pökkuð og tilbúin til neyslu frá Holly wood.
I þessu sambandi verðum við að gæta
þess að stilla ekki þjóðmenningunni upp
Það nœgir með öðrum orðum
ekki að hafa innlenda há-
menningu á sparifötum held-
ur þurfum við líka að búa til
afþreyingu á okkar eigin
máli, skrifa reyfara og gera
lélegar bíómyndir svo að
hœgt sé að fullnægja sem
flestum þörfum á þjóðlegu
smámálunum.
sem einhveiju vandræðabami sem þarfnist
sérstakrar kynningar í kapp við erlendan
afþreyingariðnað. Þjóðmenningin verður
að leika eðlilegt hlutverk í lífinu. Svo tekið
sé dæmi af íslenskum fomsögum þá bjargar
það ekki þjóðmenningunni að gera bara
bíómyndir upp úr fornsögum en flytja
myndir um nútímann inn frá öðmm lönd-
um. Við þurfum líka þjóðlegar myndir um
nútímann. Það er vissulega brýnt að halda
áfram að vinna bamaefni úr okkar menn-
ingararfi, gera myndasögur úr goðafræði og
hetjusögum okkar til mótvægis við rambó-
manngerðir og köngulóarmenn alþjóða-
hyggjunnar en böm verða líka að finna að
heimur nútímasögunnar sé ekki síður í
þeirra heimamenningu. Ef við gætum ekki
að þessu er hætt við að upp komi sú staða
þar sem allt þjóðlegt er gamalt og bundið
gömlum þjóðfélagsháttum en fyrirmyndir
að okkar lífi hér og nú verði að sækja í
amrískar Hollywoodmyndir. Þetta hefur
jafnvel gengið svo langt að íslensk brúð-
kaup em mörg hver að verða eins og sviðs-
mynd úr bíó og enginn veit hvemig hann
eða hún á að vera nema hvað menn reyna
18
TMM 1990:4