Tímarit Máls og menningar - 01.09.1992, Page 22

Halldór Guðmundsson
Skrýtnastur er maður sjálfur
Um minningasögur Halldórs Laxness
Yfir minningasögum Halldórs Laxness frá árunum 1975-1980 er sérstök
birta og skáldskapargildi þeirra er annað og meira en blasir við fyrstu sýn.
Hér er fjallað um þessar sögur m.a. sem heimild um aðferð Halldórs sem
sagnamanns og um lífssýn hans á efri árum, þegar hann er tekinn að
nálgast taóismann að nýju.
Hirðinginn Temúdsjín í sögu Halldórs Lax-
ness hafði lagt rúman helming veraldarinn-
ar undir sig og var orðinn voldugastur allra
konunga er uppi hafa verið, þegar hann
sneri við og hélt heim til hinna norðlægu
kjarrhæða „þar sem vatnið í ánum er kalt og
tært og hljóð þeirra kátt einsog litlar bjöll-
ur“ (Þœttir, bls. 310). Eins er það þegar
Halldór hefur sagt hálfum heiminum sínar
sögur og er orðinn mestur sagnamaður Is-
lendinga síðan á dögum Snorra, þá snýr
hann aftur að þessum bæ í túninu heima, þar
sem er „altær lind og ilmur af reyr“ (ítúninu
heima, bls. 249). Sá er munurinn að Temúd-
sjín komst aldrei alla leið heim, en fjörutíu
árum eftir að Halldór skrifaði þáttinn um
hirðingjann volduga hefur hann sjálfur lok-
ið fjögurra binda verki um sínar norðlægu
kjarrhæðir með bókum þeim sem nú er farið
að kalla minningasögur hans.
Bækurnar spanna þó aðeins brot af ævi
höfundarins, og segja ekki frá sigurförum
um veröld víða. / túninu heima (1975) nær
yfir tímann frá því Halldór man fyrst eftir
sér og fram að því að hann fer 12 ára til
Reykjavíkur til náms í Iðnskólanum;
Sjömeistarasagan (1978) segir frá árunum
1915-1919, og þó aðallega fullveldisvetr-
inum þegar Halldór er að koma saman
Barni náttúrunnar; Ungur eg var (1976)
segir frá Danmerkurdvöl veturinn 1919-
1920 og Grikklandsárið (1980) frá heim-
komunni þaðan og dvöl sem heimilis-
kennari á Hornafirði vorið 1921.
Þótt bækur þessar séu í seinni útgáfum
kallaðar minningasögur ber að varast að
leggja hefðbundinn skilning í það orð.
Sjálfur kallaði Halldór þær skáldsögur í
ritgerðaformi og er sá fyrirvari hafður
fremst í bókunum öllum. Það er mikilvægur
fyrirvari, sem Halldór gerir reyndar fyrst í
eftirmála Guðsgjafaþulu (1972), þar sem
höfundur hafði líka notað efni úr æsku
sinni. Einnig má benda á það sem Halldór
20
TMM 1992:3