Tímarit Máls og menningar - 01.09.1992, Blaðsíða 12

bræður sína og sögumaður segir flæðarmál-
ið búa í vitund hennar (285). Salka er flæð-
armálsfuglinn, staðarfuglinn: Fuglinn í
fjörunni. Sveimhuginn Arnaldur er fuglinn
sem kemur og fer: Farfuglinn. Þessar
myndir eru síendurteknar.
Fyrsti hluti fyrri bókar ber yfírskriftina
„Ástin“ og má skilja hana sem troníska
vísun í samband Sigurlínu og Steinþórs.
Þeim hluta lýkur á því að Steinþór reynir að
nauðga Sölku. Þegar hann leggur til atlögu
við barnið segir hann: „Nú er dagur ástar-
innar runninn upp í allri sinni dýrð“ (109).
Síðasta setning þessa hluta er: „Slík var þá
hin fyrsta persónulega reynsla sem Salka
Valka hafði af ástinni" (109). Það má því
allt eins sjá (ekki síður íroníska) tilvísun til
Teikning af Halldóri Laxness, gerð um það
leyti sem Fuglinn í fjörunni kom út.
Sölku í yfirskriftinni. Annar hluti fyrri bók-
ar heitir „Dauðinn“ og vísar til dauða Sig-
urlínu og um leið til biturrar reynslu Sölku
af dauða móður sinnar og þeirrar nöturlegu
myndar sem dauðdagi hennar skilur eftir
sig í huga barnsins. Ástin og dauðinn eiga
eftir að móta persónu Sölku mest í seinni
hluta verksins.
Seinni bókin, Fuglinn ífjörunni, skiptist
einnig í tvo hluta. Sá fyrri heitir „Annar
heimur“ og tengist sá titill m.a. þeim orðum
sem Salka viðhefur um Arnald, að hann sé
af öðrum heimi. Eins og ég mun koma að
síðar er það (drauma)heimur hinnar horfnu
móður. Einnig vísar titillinn til þess heims
sem Salka kynnnist í gegnum Amald og þau
bæði í gegnum ástina. Seinni hlutinn heitir
„Kjördagur lífsins“ og vísar til þeirrar
ákvörðunar Sölku að senda Amald burtu.
Með þeirri ákvörðun velur hún lífið um leið
og hún hafnar því hlutverki sem móðir
hennar valdi og leiddi hana í dauðann.
Ég hef gert þessar fyrirsagnir að umtals-
efni þar sem ég tel að þær gefi vísbendingu
um hneigð sögunnar, um það hvar áhersla
hennar liggur. Um þetta em skiptar skoðan-
ir meðal þeirra sem hafa fjallað um Sölku
Vöiku á prenti. Deilt er um hvemig meta
skuli aðalpersónur verksins og þar með
hvaða svið sögunnar séu mikilvægust.4 Að
mínu mati hefur Salka Vaika ótal svið sem
hvert um sig býður upp á marga túlkunar-
möguleika. Það svið sem mest hefur verið
fjallað um fræðilega er hið pólitíska svið
eða þjóðfélagsleg mynd verksins. Það hafa
m.a. Peter Hallberg og Ámi Sigurjónsson
gert á ágætan hátt. Þegar áherslan er á þessu
sviði verksins er Arnaldi skipað í aðalhlut-
verk þess. Ég tel að Salka Valka sé aðalpers-
óna sögunnar og tel að yfirskriftir þær sem
fjallað var um að framan styðji þá túlkun.
10
TMM 1992:3