Tímarit Máls og menningar - 01.09.1992, Blaðsíða 16

eiga báðar eftir að kynnast. Þetta er mikil-
vægt atriði til skilnings á togstreitunni í
viðhorfi Sölku til hans. Meðan Salka er
bam hatar hún hann fyrir að ræna sig móð-
urinni. Samheldni og samkennd mæðgn-
anna sem lýst er í byrjun sögunnar rofnar
skyndilega fyrir tilstuðlan Steinþórs. Hann
tekur Sigurlínu burt úr rúminu frá dóttur
sinni strax fyrstu nóttina. Salka vaknar og
upplifir aðskilnaðinn á sársaukafullan hátt.
(...) hún ætlaði að halla sér uppað bijósti
móður sinnar að nýu. En brjóst móður
hennar var horfíð. Telpan reis upp við dogg
og þreifaði fyrir sér í rúminu við hlið sér,
en rúmið var tómt. Móðir hennar var farin.
Stundarkorn horfði telpan útí myrkrið sleg-
in lömun, og ósjálfrátt mynduðu varir
hennar sig til að kalla: mamma, mamma.
En þetta óskiljanlega orð fæddist andvana
á vörum hennar, sem betur fór. Því hver
ansar þessu orði ef maður kallar það útí
myrkrið í skelfingu sinni? Einginn. Sum
orð eiga ekki hljómgrunn nema í manni
sjálfum. (60)
í lýsingunni á þessu atviki er lögð áhersla á
að þama standi Salka á mikilvægum tíma-
mótum. „Að verða fullorðinn er að komast
að raun um að maður á ekki móður, heldur
vakir einn í myrkri næturinnar“ (61). Upp
frá þessu eru Salka og Sigurlína ekki eitt
heldur „tvær stúlkur“ og það er hugmynd
sem Sölku finnst „mikil fjarstæða“ þegar
hún heyrir hana fyrst kvöldið áður en hún
vaknar ein í rúmi sínu.
Strax í upphafi myndast þríhymingssam-
band á milli Steinþórs, Sigurlínu og Sölku.
Steinþór kemur sem friðarspillir inn í ein-
ingu móður og bams og vekur upp afbrýði-
semi bamsins. Þegar Steinþór tekur
móðurina í fyrsta skipti í fangið „(...) tók
sú litla að lumbra á honum. Þú ert ljótur og
vitlaus, láttu hana mömmu bara vera og
snáfaðu burt frá okkur“ (16). Síðar þegar
hann hefur gerst hættulegri keppinautur
barnsins um athygli móðurinnar bera allar
hennar hótanir honum til handa keim geld-
ingaróskar:
Elsku mamma, við skulum fá okkur lykil
fyrir næstu nótt og aflæsa svo hann komist
ekki inn. Mamma, við skulum fá okkur
stóra sveðju. (59)
Þú ert svo ljótur og vitlaus að ég gæti bara
skorið af þér hausinn. (100)
Fljótlega snýst þó vörn Sölku fyrir móður
sína upp í sjálfsvöm hennar gegn „ástleitni“
Steinþórs. Upp rís „ástarþríhyrningur" sem
ber keim af sifjaspellum og bitnar harðast á
saklausu baminu. Þótt Steinþór sé ekki fað-
ir Sölku í bókstaflegri merkingu þess orðs,
er hann „trúlofaður“ móður hennar eins og
Salka kemst að orði (99) og því nokkurs
konar félagsleg og sálfræðileg föðurímynd
hennar. Sjálfur kallar Steinþór Sölku einu
sinni stjúpdóttur sína (99). Það gerir hann
þó í háði og tilfinningar hans til Sölku eru
allt annað en föðurlegar. Salka hatar Stein-
þór sem girnist hana og hún er vamarlaus
gagnvart „hatri“ og afbrýðisemi móður
sinnar. Sektarkenndin sem af þessu spinnst
magnast við það að Salka tekur við gjöfum
frá Steinþóri og veit ekki nema að ein slík
gjöf, hringurinn, sé ástæðan fyrir sjálfs-
morði Sigurlínu. Sú sama gjöf er reyndar
mjög mikilvæg í afstöðu Sölku til Stein-
þórs. í tíu ár stendur Salka í þeirri trú að
hringurinn sé dýrgripur gefinn af heilum og
einlægum hug sem tákn ástar. Vegna þess
og hins að hún veit ekki nema Steinþóri hafi
tekist að koma fram vilja sínum á henni
þegar hann réðst á hana bamunga finnst
14
TMM 1992:3