Tímarit Máls og menningar - 01.09.1992, Side 32

bambuskofa, sem sendir lærisvein sinn nið-
ur að á að sækja sér vatn í krús. Við ána sér
lærisveinninn unga stúlku að greiða sér,
heillast af henni, reisir með henni kofa og
eignast þau böm og buru. Svo ganga yfir
stríð og ótal hörmungar og allt hrynur og
ferst og að lokum stendur lærisveinninn
uppi slyppur og snauður og man þá eftir
sínum meistara og fer að fmna hann. Hall-
dór orðar það svo: „Meistarinn horfði á
hann um stund, uns hann brosti ljúflega og
sagði: vinur, hvar er vatnið sem ég bað þig
að sækja?“ (Úngureg var, bls. 46).
Minningasögur Halldórs Laxness em
skáldsögur um mótun skálds; höfundur not-
ar efni úr æsku sinni en umskapar og færir
til að vild — um hálfa öld ef því er að skipta.
Hann segir söguna af sjálfum sér með því
að segja sögur af öðmm, í anda þeirrar
sagnalistar sem lætur aðalatriðið birtast í
aukaatriðum en stafar það hvergi ofan í
lesandann. Um leið er sögumaður kominn
á það stig viskunnar þar sem honum er ljóst
að „hið mjúka vinnur bug á hinu harða“, að
„flestu fólki bregðast áformin, þegar þeim
er því nær af lokið“, einsog segir í taó, og
alvaldið starfar blíðlega án strits.
Sé það rétt að Halldór hafi með minninga-
sögum sínum snúið aftur til síns fomkín-
verska meistara, eftir að hafa gengið
vasklega fram í stríðum sinnar tíðar, þá
hefur hann ekki gleymt vatninu, ilmi af reyr
og hinni tæm lind skáldskaparins. Það er
skáldskapur af sama tagi og í Bókinni um
veginn forðum, svo enn sé vitnað til hins
fimmtuga ritdóms (Sjálfsagðir hlutir, bls.
145), og fólginn í hinni fínu og hnitmiðuðu
línu, „að ógleymdu tóminu djúpa og ríka á
bakvið.“
Heimildir sem vitnað er til
Ásgeir Bjarnþórsson: Aflífi og sál, Andrés Kristjáns-
son skráði. Reykjavík 1973.
Harald Gustafsson: „Gud bevare mig frán att ffálsa
várlden", intervju med Halldór Laxness. Bonn-
iers Utterara Magasin, 1981:5.
Gylfi Gröndal: Dúfa töframannsins — Saga af
Katrínu Hrefnu, yngstu dóttur Einars Benedikts-
sonar skálds. Reykjavík 1989.
Peter Hallberg: „í túninu heima". TMM 1982:2.
Halldór Laxness: „Temúdsjín snýr heim“ (1941), í
Þœttir(2. útg.). Reykjavík 1954.
—. „Bókin um veginn“ (1942), í Sjálfsögðum hlut-
um. Reykjavík 1946.
—. „Persónulegar minnisgreinar um skáldsögur og
leikrit". TMM 1964:1.
—. / túninu heima. Reykjavík 1975.
—. Ungureg var. Reykjavík 1976.
—. Sjömeistarasagan. Reykjavík 1978.
—. Grikklandsárið. Reykjavík 1980.
ísleifur Sigurjónsson: . . . Ég þarf að tala við
kónginn í Kína . . .“ Úr minningum Hafnar-ís-
lendings" (1954), Birtingur 1957:4.
Lao-Tse: Bókin um veginn, Jakob J. Smári og Yngvi
Jóhannesson þýddu (1921), 3. útg. Reykjavík
1990.
D. C. Lau: „Introduction“ í Lao Tzu: Tao Te Ching.
Ixindon (Penguin) 1963.
Erik Sónderholm: Halldór Laxness — en monografi.
Kaupmannahöfn 1981.
Byggt á erindi sem haldið var á Halldórsstefnu Stofn-
unar Sigurðar Nordals íjúní 1992.
30
TMM 1992:3