Ský - 01.02.2007, Qupperneq 44

44 ský
Dagur stærði sig af því að hafa verið einn
af þeim fyrstu hér á landi til að leggja lag
sitt við anarkismann. „Gerðu bara það sem
þér sýnist.“ Hann var nýkominn úr langri
utanlandsdvöl og naut góðs af taumlausri
aðdáun heimilisföðurins sem var yngra og
óreyndara skáld. Dagur lét gamminn geisa og
svolgraði í sig mjólkurlítra barnanna beint úr
fernunum og gat þess að á Ítalíu drykki hann
mikið vín en hér á landi mjólk. Heimsmaðurinn
sem kann að aðlagast aðstæðum í hverju
landi. Best væri að njóta framleiðslu hvers
hnattsvæðis og hollast að hlusta á líkamann og
éta það sem mann langaði í þá stundina því
langanir líkamans hlytu að vita hvað honum
er fyrir bestu. En þegar öll eggin hurfu á einu
bretti tók ég að efast.“
Einar lýsir Degi
Einar Ólafsson rithöfundur þekkti Dag betur
en margir aðrir þótt kynslóð væri á milli
þeirra. Samstarf þeirra á listasviðinu var náið
og þeir gáfu meðal annars saman út umdeilda
bók sem hét Meðvituð breikkun á raskati sem
olli umtalsverðu fjaðrafoki árið 1975. Það ár
fékk Dagur úthlutað viðbótarritlaunum og
fimmtán stéttarbræðrum hans blöskraði og
rituðu opið bréf til menntamálaráðherra
og kröfðust skýringa og rökstuðnings frá
formanni úthlutunarnefndar. Formaðurinn
var Sveinn Skorri Höskuldsson sem þaggaði
niður í mótmælendum með vandaðri ádrepu
í Þjóðviljanum.
Árið 1993 var frumsýnd heimildarmynd
um Dag sem bar nafnið Dagsverk og var hún
síðar sýnd í Ríkissjónvarpinu. Einar skrifaði
grein í Tímarit Máls og menningar 1995
þar sem hann segir að ekki hafi allir verið
jafnánægðir með myndina, sérstaklega ekki
vinir Dags og þeir sem þekktu hann vel, en
lætur þess getið að Dagur hafi sjálfur verið
ánægður. Einar lýsir síðan þeim Degi sem
hann þekkti og segir meðal annars:
„Myndin sýnir heimilislausan alkóhólista,
listamann sem verður lítið úr verki,
sérkennilegan og skrautlegan karakter með
sterkar meiningar. Myndin sýnir Dag á síðustu
árum hans. Hann var á götunni, hann gat lítið
skrifað og enn minna málað, hann var blankur
og eins og hann sagði: það er auðveldara að
slá fyrir brennivíni en brauði. Hann átti oft
ekki í önnur hús að venda en barina og hann
hafði löngum átt erfitt með að hætta að drekka
ef hann byrjaði, þótt hann gæti oft tekið glas
af víni, bjór eða koníaki við góðar aðstæður
án þess að rúlla. En án húsnæðis og matar í
köldu landi var eiginlega ekki hægt að stoppa.
Gamlir vinir gáfust upp, hann hafði í æ færri
hús að venda drukkinn og illa hirtur. Og líka
edrú. Dagur var ekki fyrirferðarminnsti gestur
sem maður fékk, síst fullur eða í stuði. En
hann gaf svo mikið til baka, sérstaklega þegar
hann kom á góðum stundum í kjötsúpu eða
bara kaffi. Maður hefur ólíkt minna mótvægi
nú við smábjörnum og delluverki. En ég
mun alltaf búa að Degi í þessari forarvilpu
hégómleikans.“
Seinna í greininni talar Einar um list Dags
og segir þá:
„Í aðra röndina var Dagur alltaf að
performera – eða öllu heldur: Líf Dags
var öðrum þræði performans og í þessum
performans kom fram hans manífestó. En
Dagur var sjaldnast að leika. Þetta var líf hans.
Fáir skildu það líf sem hann lifði: af hverju
fær maðurinn sér ekki vinnu, af hverju skrifar
hann ekki bækur sem seljast, af hverju málar
hann ekki sölulegri myndir? Ætlar maðurinn
aldrei að þroskast? Hjá flestum stendur
lífsperformansinn nefnilega ekki lengur en
hálfvolg uppreisn æskuáranna, svo þroskast
þeir ofan í samdaun samfélagsins.“
Minning um mann
Áhugaverðar mannlýsingar leynast oft
í hinni séríslensku bókmenntagerð
minningargreinunum. Gísli Þór Gunnarsson
minntist Dags með þessum orðum:
„Dagur Sigurðarson fæddist inn í þennan
andstyggilega heim nytsemisdýrkunarinnar
og vegferð um hið nýríka, vísitölutryggða
velferðarríki hráefnisnýlendunnar í norðri
þjónaði meiri tilgangi en hann hefði sjálfan
órað fyrir. Hann afsannaði þá vafasömu
kenningu fangabúðastjóra Hitlers að vinnan
gerði mennina frjálsa. Dagur afrekaði það
að vera frjálsari en aðrir menn með því að
gera sjálfan sig gagnslausan. Hann kaus það
hlutskipti af ásettu ráði til að undirstrika
lífsvisku sína. Gerðu gagnslausa hluti sem þú
hefur gaman af og þá hættir Dagur Sigurðarson
að vera þér lokuð bók.“
Jóhann Hjálmarsson skáld og gagnrýnandi
þekkti skáldahópinn sem Dagur var hluti af á
sjötta áratugnum og fylgdist með þroskaferli
flestra þeirra misskildu snillinga sem settu svip
sinn á hópinn. Jóhann skrifaði minningargrein
um Dag og þar segir:
„Dagur var ötull kaffihúsamaður og má segja
að á kaffihúsum (ekki síst Laugavegi 11) hafi
Horfinn snillingur
Dagur með eitt verka sinna á sýningu í Nýlistasafninu árið 1969.