Bókasafnið - 01.06.2011, Síða 24

24
bókasafnið 35. árg. 2011
Norska bókavarðafélagið stofnað 1913
Norska bókavarðafélagið (Norsk bibliotekforening – NFB) er
opið fyrir alla sem starfa við bókasöfn, heimildavinnu eða
upplýsingastarfsemi en í Noregi starfar einnig Norsk fagbiblio-
tekforening (NFF) en allir meðlimir þar eru líka tengdir Norska
bókavarðafélaginu. Félaginu er skipt upp í svæðisbundnar
einingar eftir landfræðilegri skiptingu og hafa þær eigin stjór-
nir. Í félaginu eru um 3200 félagar.6
Sænska bókavarðafélagið stofnað 1915
Sænska bókavarðafélagið (Svensk Biblioteksförening) var
stofnað 1915 undir heitinu Svenska Allmänna Biblioteksfö-
reningen (SAB). Árið 1921 var sett á stofn annað félag undir
heitinu Svenska bibliotekariesamfundet (SBS). Þessi tvö félög
voru svo sameinuð árið 2000. Bókavarðafélagið er nú félags-
skapur allra bókavarða og taldi árið 2009 um 3700 félaga sem
eru bæði einstaklingar og stofnanir.7
Bókavarðafélag Íslands stofnað 1960
Það liðu mörg ár frá því bókaverðir formuðu sín félög í
kringum okkur og í þeim löndum sem við berum okkur helst
saman við og þar til tími var til kominn til að stofna félags-
skap fyrir íslenska bókaverði. Aðstæður hér á landi voru mjög
ólíkar því sem tíðkaðist á hinum Norðurlöndunum, einkum
hvað snerti almenningsbókasöfnin. Hjá okkur var útgáfa bóka
lengi vel svo takmörkuð að vel lesinn maður gat mjög vel innt
af hendi þjónustu við almenning. Langt fram eftir síðustu öld
var almenningsbókasöfnunum stýrt af sjálfboðaliðum, rit-
höfundum eða „bókfróðum“ einstaklingum sem tóku að sér
að lána út bækur úr litlum lestrarfélögum eða bókasöfnum.
Árið 1955 voru fyrstu lög um almenningsbókasöfn sett eftir
að Guðmundur G. Hagalín hafði ferðast um landið til að gera
úttekt á stöðu almenningsbókasafna. Í þessum fyrstu lögum
var stofnað til embættis bókafulltrúa ríkisins og fyrsti bóka-
fulltrúi ríkisins var einmitt Guðmundur G. Hagalín.
Árið 1956 hóf Björn Sigfússon að kenna bókasafnsfræði við
heimspekideild Háskóla Íslands og var kennslan miðuð við þá
sem ætluðu sér að starfa í Landsbókasafni eða Háskólabóka-
safni og höfðu gráðu í íslensku eða sagnfræði. Engin áhersla
var lögð á þjónustu almenningsbókasafna.
Í ritinu Á leið til Upplýsingar8 fjallar höfundurinn, Friðrik
G. Olgeirsson, um stofnun Bókavarðafélags Íslands en hann
segir einnig að lítið sé til af upplýsingum um aðdragandann
að stofnun félagsins og af hverju þessi sérstaki tímapunktur
var valinn. Hann telur þó að heimsókn Magnus K. Kristoffer-
sen, sem hingað kom frá Bandaríkjunum þetta sama ár til að
halda námskeið fyrir almenningsbókaverði, gæti hafa orðið
hvatinn sem þurfti til að koma félagsskapnum af stað.9 Einnig
hafði Guðmundur G. Hagalín ferðast um allt land og kynnt sér
stöðu bókasafna og kynnst þeim sem í bókasöfnunum störf-
uðu og gat því haft beint samband við þá og látið þá vita um
fyrirhugaða stofnun félagsins. Í skemmtilegu viðtali við Guð-
mund G. Hagalín10 segir hann frá afskiptum sínum af bóka-
söfnunum, tilurð fyrstu skýrslu um almenningsbókasöfnin
og fyrstu lögum um almenningsbókasöfn og skipun sinni í
embætti bókafulltrúa ríkisins.
Það var sunnudaginn 4. desember 1960 að bókaverðir víða
að af landinu hittust í Bókasafni Hafnarfjarðar við Mjósund 12
til að stofna félag. Herborg Gestsdóttir frá Borgarbókasafni
Reykjavíkur var fundarstjóri, Haraldur Sigurðsson frá Lands-
bókasafni var fundarritari en fundurinn hófst með frásögn
Guðmundar G. Hagalíns af störfum hans við að undirbúa
stofnfundinn. Alls höfðu 37 aðilar gefið til kynna að þeir vildu
gerast stofnfélagar.11
Í fyrstu lögum félagsins eru ýmis merkileg ákvæði fyrir
utan tilgang og félagsaðild:
Tilgangur félagsins er:
1. Að vekja sem víðtækastan skilning ráðamanna þjóðar-
innar og alls almennings á hlutverki bókasafna og gildi
þeirra og koma því til leiðar að löggjöf um bókasöfn,
fjárveitingar til þeirra og aðbúnaður allur verði þannig
að starfsemin geti orðið sem víðtækust og fjölþættust.
2. Að vinna að aukinni menntun og hæfni bókavarða,
stuðla að bættum kjörum þeirra og standa á verði um
réttindi þeirra og aðstöðu.12
Rétt til þátttöku í félaginu hafa allir, sem hafa á hendi bóka-
vörzlu í bókasöfnum og skjalasöfnum, sem eru kostuð af al-
mannafé. Enn fremur þeir, sem lokið hafa bókavarðaprófi frá
háskóla eða annarri kennslustofnun, er félagsstjórn tekur gilda.13
Það er athyglisvert að svo lítið félag skuli hafa sérstaka
grein sem veitir félagsstjórninni heimild til að skipta félaginu
upp í deildir sem hafi þó eigi færri en 10 félaga. Þessar fjórar
deildir virðast í raun vera sérstök félög og skulu þær hafa sér-
stakar stjórnir og starfsreglur. Þessar deildir eða félög hafa
eftirfarandi nafngiftir:
1. Félag bæjar- og héraðsbóka- og skjalavarða.
2. Félag sveitarbókavarða.
3. Félag bókavarða í skólum og hælum.
4. Félag bóka- og skjalavarða í ríkisstofnunum.14
6. http://www.norskbibliotekforening.no/
7. http://www.biblioteksforeningen.org/
8. Í þessari grein er mikið stuðst við rit Friðriks G. Olgeirssonar. Á leið til Upplýsingar. Saga Bókavarðafélags Íslands, aðildarfélaga þess og Félags
bókasafnsfræðinga. Reykjavík. Upplýsing, 2004.
9. Friðrik G. Olgeirsson, sama rit, s. 38.
10. S[teingrímur] J[ónsson]: Bókavörður og bókafulltrúi. Viðtal við Hagalín. Bókasafnið 6 (1982) 1, s. 4-10.
11. Lista yfir alla stofnfélagana er að finna í Á leið til Upplýsingar bls. 40-41.
12. Lög BVFÍ 1960, gr. 2.
13. Lög BVFÍ 1960, gr. 3.
14. Lög BVFÍ 1960, gr. 4.