Reykjalundur - 01.06.1972, Blaðsíða 20

vangur til þess að rekja liina ýmsu gigt-
sjúkdóma, enda eru íslenzk heiti ekki til
nema á örfáum. Sum þessara heita eru ekki
í almennri notkun og önnur óheppileg.
Margir munu kannast við „kölkun“ í
lirygg, mjaðmarliðum eða öðrum liðum og
er þá kölkun ófullkomin lýsing á breytingu
sem verður í beinum. Þessi sjúkdómur hef-
ur einnig verið nefndur kalkgigt og beina-
og liðakvelli. Sumir munu kannast við
„liðagigt" notað sem heiti á sérstökum gigt-
sjúkdómi (arthritis rheumatoides), en þetta
heiti er mjög óæskilegt, þar sem flestir gera
lítinn greinarmun á gigt og liðagigt. Þessi
sjúkdómur hefur einnig verið nefndur ikt-
sýki. Af öðrum gigtsjúkdómum, sem eiga
sér íslenzkt heiti, má nefna gigtsótt, þvag-
sýrugigt, hrygggigt og vöðvagigt. Fyrrihluta
árs 1971 birtist grein í íslenzku dagblaði,
sem hafði verið jjýdd úr erlendu riti, undir
fyrirsögninni: Liðagigt, livað er það? Við
lestur greinarinnar kom í ljós, að ht'm fjall-
aði um þvagsýrugigt. Sennilega hefur Jvessi
ruglingur stafað af því. að þýðandi hafði
hvergi greiðan aðgang að íslenzkum heitum
á gigtsjúkdómum. Skal hér ekki farið nánar
út í þá sálma, en vissulega er þörf fyrir al-
menna fræðslu um gigtsjúkdóma hér á
landi, en slík fræðsla verður auðveldari
þegar góð íslenzk heiti á helztu gigtsjúk-
dómum eru orðin munntöm, fyrst lærðum
og síðar leikum.
Við greiningu gigtsjúkdóma styðst læknir
við frásögn sjúklings og líkamsskoðun með
áherzlu á liðamót, og dugar þetta oft til
greiningar, en mjög oft er einnig þörf íönt-
genmynda. Mai'gir liðamótasjúkdómar
verða ekki greindir með vissu án fleiri rann-
sókna, t. d. á liðvökva, blóði og þvagi. Erfitt
getur verið að greina gigtsjúkdóma með
vissu á byrjunarstigi. Undir þessa sjúkdóma
heyra ýmsir bandvefs- og ofnæmissjúkdóm-
ar, og á undanförnum árum hefur athygli
lækna víða um heim beinzt að þessutn sjúk-
dómum og feikileg vinna verið lögð í rann-
sóknir á þeim.
Orsakir ýmissa gigtsjúkdóma eru þekkt-
ar, frumorsök margra þeirra er þó enn
ókunn. Þegar orsök er þekkt, er oft hægt að
beita sérstakri meðferð, t. d. ef sjúklingur
reynist hafa bráða liðabólgu af völdum
ákveðinna sýkla, getur læknir valið ákveðið
fúkkalyf, sem hann veit að muni gera útaf
við þessa sérstöku tegund sýkla. Gigtsjúk-
dómar eru oft langvinnir og erfiðir viður-
eignar, en fullur bati getur fengizt, þótt
frumorsök sé ókunn. Góður árangur næst
oft með svonefndum gigtarlyfjum. Þessi lyf
eiga það yfirleitt sameiginlegt að draga úr
bólgu og verkjum. Flest þeirra geta haft all-
alvarlegar aukaverkanir og því vandmeð-
farin. Orkulækningum er einnig beitt við
gigtsjúkdóma og þá oftast notaður ein-
hvers konar hitagjafi, t. d. heitir bakstrar,
stuttbylgjur eða hljóðbylgjur ásamt nuddi
og æfingum. Gefur þessi meðferð oft mjög
góða raun. Margt fleira kemur til við með-
ferð gigtsjúkdóma. Hvíld fyrir sjúka liði er
mikilvæg, draga má úr áreynslu á liðamót
með göngustöfum, hækjum, spelkum eða
öðrum hjálpartækjum. Lengi hefur marg-
víslegum skurðaðgerðum verið beitt með
mjög góðum árangri í meðferð gigtsjúkra
og í æ ríkara mæli á síðustu árum. Betri
gerviliðir hafa komið til sögunnar og má
nefna t. d. gervimjaðmarliði og fingurliði,
og njóta nú margir íslenzkir gigtsjúklingar
góðs af þeim. Oft þarfnast gigtsjúklingar
sjúkrahúsvistar, en stór hluti þeirra fær þó
meðferð utan sjúkrahúsa.
I stórum dráttum má segja, að endurhæf-
ing sé fólgin í því að veita fötluðu fólki sem
bezta læknishjálp og aðstoð, til þess að ná
sem lengst með tilliti til félagslegra ástæðna,
atvinnu og efnahags. Gigtsjúkdómar valda
meiri eða rninni hreyfingarhindrun, og eru
gigtsjúklingar því oft óvinnufærir um lengri
20
REVKJALUNDUR