Bókasafnið - 01.05.2013, Blaðsíða 28

28

Varðveislustefnu vantar fyrir landræn (landfræðileg) gögn á
Íslandi. Safnageirinn og landupplýsingageirinn hafa haft lítil
tengsl sín á milli og samþætting á námi þessara fagsviða á há-
skólastigi hefur ekki komist á. Innan íslenskra safna virðist
takmörkuð reynsla í meðferð flestra tegunda landrænna
gagna annarra en hefðbundinna korta og innan landupplýs-
ingageirans virðist ríkja almennt áhugaleysi á lýsigagnaskrán-
ingu og grundvallargildum safnastarfs. Móta þarf stefnu og
setja markmið sem tryggja gagnaöryggi og varðveislu land-
rænna gagna á landsvísu um leið og veita þarf opnari aðgang
að upplýsingum um gögnin á Netinu. Opinber varðveislu-
stefna á þessu sviði þarf að ná yfir öll landræn gögn, hvers
eðlis sem þau eru og hvar sem þau eru geymd. Þverfaglegt
háskólanám til að mennta sérfræðinga sem þekkja bæði vel til
safnamála og landupplýsingamála er lykilatriði til að breyta
núverandi ástandi.
Um landræn gögn og lýsigögn
Landræn gögn gefa upplýsingar um staði eða svæði á yfir-
borði jarðar og felst sérstaða gagnanna meðal annars í því að
sýna má staðsetningu með staðsetningarhnitum, en það gef-
ur meðal annars möguleika á leit eftir landfræðilegri legu.
Landrænum gögnum má skipta í fjóra meginflokka: korta-
gögn, fjarkönnunargögn (loftmyndir og gervitunglagögn),
staðtengd rannsóknagögn og landræn stjórnsýslugögn, sem
skiptast síðan annars vegar í gögn á hefðbundnu formi (papp-
ír og filmur) og hins vegar stafræn gögn (Walford, N., 2002).
Flestir þeirra sem vinna með landræn gögn fást við afmark-
aða gagnaflokka. Hver flokkur er í raun mjög sértækur heimur
og þeir sem vinna innan hans eru sjaldan að hugsa heildrænt
um mál allra gerða og forma landrænna gagna. Því getur
mikilvægt efni auðveldlega farið forgörðum af því að enginn
einn aðili var sérstaklega að hugsa um samhæfingu á lands-
vísu. Við skipulagningu varðveisluverkefna er mikilvægt að
huga að heildarmyndinni þannig að skráningarferlið nýtist
bæði vegna miðlunar á Netinu og vegna varðveislunnar. Þar
er skráning lýsigagna lykilatriðið.
Mynd 1. Varðveisla og vefaðgengi landrænna gagna byggist á
góðri lýsigagnaskráningu.
Þorvaldur Bragason er landfræðingur með meistarapróf frá Háskóla Íslands 2007 á sviði landrænnar
upplýsingafræði. Hann starfaði til ársins 2005 eða í aldarfjórðung hjá Landmælingum Íslands, lengst
af sem deildarstjóri fjarkönnunardeildar, en var síðasta áratuginn forstöðumaður upplýsinga- og
markaðssviðs stofnunarinnar. Hann er nú verkefnisstjóri gagnamála hjá Orkustofnun.
Landræn gögn á Íslandi
Um skort á heildstæðri varðveislustefnu og þverfaglegu námi